Problemy z wykonywaniem zawodu przez ukraińskich psychologów – w sprawie interweniował Rzecznik Praw Obywatelskich

W związku z wybuchem pełnoskalowej wojny w Ukrainie wprowadzona została ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. 

Ustawa ta, zwana także specustawą, przyznała uprawnienie psychologom z Ukrainy do świadczenia usług psychologicznych na terytorium RP obywatelom Ukrainy. Zgodnie z art. 64a specustawy, obywatele Ukrainy w okresie legalnego pobytu w Polsce, od 24 lutego 2022 roku mogli świadczyć usługi psychologiczne okres 18 miesięcy.

Wymogiem do świadczenia pomocy psychologicznej był uzyskany w Ukrainie dyplom ukończenia studiów psychologicznych. Studia te powinny być zakończone uzyskaniem tytułu zawodowego specjalisty na kierunku psychologia albo magistra na kierunku psychologia.

Powyższy przepis umożliwiał świadczenie pomocy przez ukraińskich psychologów swoim współobywatelom przebywającym na terytorium RP, pomijając procedurę nostryfikacji.  Możliwość ta zakreślona była jednak 18-miesięcznym terminem liczonym od dnia 24 lutego 2022 roku.

Nowele specustawy bez przedłużenia prawa do wykonywania zawodu psychologa

Choć specustawa była już wielokrotnie nowelizowana (ostatnia z nowelizacji weszła w życie 22 lutego bieżącego roku), żadna z nowel nie uwzględniła konieczności przedłużenia 18-miesięcznego okresu, w którym możliwe było świadczenie pomocy psychologicznej nie posiadając nostryfikowanego dyplomu. Bezpośrednim tego skutkiem było wygaśnięcie uprawnień ukraińskich psychologów do świadczenia usług psychologicznych bez nostryfikacji dyplomu, z dniem 24 sierpnia 2023 r. 

Nie budzi zaskoczenia, że wśród wysiedleńców z terytorium Ukrainy niezmiennie istnieje wysokie zapotrzebowanie na opiekę psychologiczną. Dotychczasowe nowelizacje specustawy nie dotknęły swoim zakresem zagadnienia wygasłych uprawnień psychologów z Ukrainy. Problem zauważyły organizacje pozarządowe i instytucje działające na rzecz praw człowieka. Zwróciły się one do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą  o interwencję w sprawie przedłużenia prawa do świadczenia usług psychologicznych dla psychologów z Ukrainy bez konieczności nostryfikacji dyplomu. 

Interwencja Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich jeszcze przed rozpoczęciem prac legislacyjnych nad ostatnią nowelizacją specustawy skierował pisma do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Zdrowia i Marszałek Senatu. W skierowanej korespondencji sygnalizował istnienie problemu i konieczność wprowadzenia rozwiązań, które usunęłyby ograniczenia w zakresie dostępu do opieki psychologicznej. Urzędy obsługujące organy rządowe, w odpowiedzi na pisma Rzecznika zgodnie stwierdziły, że dostrzegają problem, a Minister Zdrowia zgłosił nawet propozycję do projektu ustawy polegającą na przywróceniu możliwości wykonywania zawodu bez nostryfikacji dyplomu przez ukraińskich psychologów do dnia 31 grudnia 2025 r. 

Ostatecznie niedawna nowelizacja specustawy nie uwzględniła postulowanych przez rzecznika zmian na żadnym z etapów procesu ustawodawczego. Nowela weszła w życie 22 lutego 2024 roku, a uprawnienia psychologów z Ukrainy pozostały niezmiennie wygaszone.

Możliwe nadchodzące zmiany 

Mimo nieuwzględnienia postulatów rzecznika i organizacji trzeciego sektora, pozytywną informacją pozostaje fakt odnotowania problemu przez organy rządowe. Rząd otwarcie komunikuje bowiem, iż rozpoczęte zostały prace nad kolejną nowelizacją specustawy ukraińskiej. Jest ona pożądana ze względu na konieczność dostosowania polskich przepisów do postanowień decyzji Rady Unii Europejskiej o ochronie czasowej. Możliwe zatem, iż przed dniem 30 czerwca br. uchwalona zostanie kolejna nowelizacja, która tym razem przywróci możliwość wykonywania zawodu przez ukraińskich psychologów bez konieczności nostryfikacji dyplomów. Z uwagi na wysokie zapotrzebowanie w zakresie dostępu do opieki psychologicznej, przedłużenie możliwości świadczenia usług psychologicznych bez nostryfikacji dyplomu przez obywateli Ukrainy jest zmianą oczekiwaną przez szereg organizacji, a także psychologów pochodzących z Ukrainy.

Przygotował:

Piotr Dzieniszewski
asystent imigracyjny