Jak odwołać darowiznę nieruchomości?

Darowizna jest czynnością prawną na mocy której darczyńca zobowiązuje się do nieodpłatnego przekazania określonej rzeczy innej osobie kosztem swojego majątku. Czynność ta ma charakter dwustronny – w zamian za przedmiot darowizny obdarowany powinien okazać darczyńcy swą wdzięczność. 

Obowiązek ten nabiera praktycznego charakteru w momencie, w którym darczyńca popadnie w niedostatek. Obdarowany powinien wówczas wspomóc w realizacji jego podstawowych, usprawiedliwionych potrzeb, czyli przykładowo zapewnić środki do życia, opłacić zaległe rachunki. Darowizna jest zatem swoistą umową, która po jednej stronie powoduje uszczuplenie majątku, a po drugiej rodzi obowiązek o charakterze etycznym, który w określonych okolicznościach również może nabrać prawnego charakteru.

Forma darowizny

Co do zasady darowizna może zostać dokonana w formie aktu notarialnego. Jeżeli jednak czynność ta faktycznie dojdzie do skutku, czyli przedmiot darowizny zostanie wydany obdarowanemu, to sam akt również będzie uznany za formalnie ważny (niezależnie od tego, że nie zachowano formy aktu notarialnego). 

Należy jednak zwrócić uwagę, że to odstępstwo może dotyczyć wyłącznie rzeczy ruchomych lub świadczeń pieniężnych – darowizna nieruchomości, czyli działki, domu lub mieszkania dla swej ważności bezwzględnie wymaga formy aktu notarialnego. 

Nie wystarczy samo spełnienie przyrzeczonej darowizny, ponieważ własność nieruchomości można przenieść wyłącznie poprzez złożenie oświadczenia woli w akcie notarialnym. Skutkiem niezachowania formy aktu notarialnego w przypadku darowizny nieruchomości będzie bezwzględna nieważność tej czynności prawnej.

Rażąca niewdzięczność jako podstawa do odwołania darowizny

Darczyńca, który uznał, że obdarowany jest wobec niego wyjątkowo niewdzięczny, może odwołać swą darowiznę. Wycofania darowizny można dokonać w ciągu roku licząc od momentu, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności. 

W celu odwołania darowizny darczyńca powinien złożyć obdarowanemu swoje oświadczenie na piśmie ze wskazanie jakie jego zachowania przyczyniły się do podjęcia tej decyzji. Czynność ta powinna być uzasadniona szczególnymi okolicznościami, które należy wykazać w oświadczeniu.

Katalog zachowań, które mogą być uznane za rażącą niewdzięczność jest otwarty. Oznacza to, że konieczne jest sięgnięcie do orzecznictwa, aby ocenić, czy dane zachowanie pozwala na odwołanie darowizny. Przykładami rażącej niewdzięczności są: wyrządzenie darczyńcy szkody, zdrada małżeńska, odmowa udzielenia pomocy lub opieki oraz uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego.

Mając na względzie pewność obrotu prawnego, czyli stabilność prawa własności podkreśla się, że rażący charakter niewdzięczności powinien objawiać się istotnym i dotkliwym dla darczyńcy charakterze danego działania lub zaniechania obdarowanego. Jeżeli ten ostatni pokrzywdzi swego dobrodzieja (lub dobrodziejkę) w drodze przestępstwa, to niewdzięczność i jej stopień nie będą budziły wątpliwości. Z drugiej strony nie każda utarczka słowna, kłótnia czy nawet obelga rzucona publicznie może zostać uznana za rażącą – darczyńca w takiej sytuacji będzie musiał w jakiś sposób wykazać, że taki czyn spowodował dla niego wyraźnie negatywny skutek, np. obdarowany poniżył go w oczach klientów, współpracowników lub członków rodziny.

Odwołanie darowizny

Odwołanie darowizny nie sprawia automatycznie, że własność jej przedmiotu przechodzi z powrotem na darczyńcę. Z chwilą otrzymania oświadczenia wycofującego darowiznę obdarowany staje się zobowiązany do zwrotu rzeczy. Mając na względzie, że co do zasady darowizna wymaga zachowania formy aktu notarialnego, to przeniesienie własności z obdarowanego na darczyńcę również powinno nastąpić z zachowaniem tej formy.

Jeżeli po odwołaniu darowizny obdarowany zwleka ze zwrotem jej przedmiotu darczyńca może na drodze postępowania cywilnego zabiegać o zobowiązanie go przez sąd do złożenia oświadczenia woli. 

Pozew w tej sprawie warto złożyć wraz z wnioskiem o zabezpieczenie przedmiotu darowizny, aby uchronić przedmiot sporu przed utratą lub zbyciem na rzecz innej osoby. Należy przy tym pamiętać, że udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

W przypadku jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Doświadczeni prawnicy udzielą Państwu wszelkich informacji dotyczących odwołania darowizny.

 

Przygotował:

Piotr Sawicki
adwokat

Jakub Al-Schaick
prawnik

Damian Grodziński
aplikant adwokacki