Projekt ustawy o kontroli trzeźwości pracowników – co trzeba wiedzieć?

W ostatnim czasie, w Sejmie trwają prace nad licznymi projektami zakładającymi wprowadzenie istotnych zmian w Kodeksie pracy i innych ustawach dotyczących prawa pracy. Choć zdecydowana większość reform koncentruje się na uregulowaniu prawnej sytuacji pracy zdalnej, to osoby zatrudnione stacjonarnie również zostaną objęte określonymi zmianami. Jednym z projektów budzących największe emocje jest projekt ustawy o kontroli trzeźwości pracowników. Jakie uprawnienia uzyska pracodawca i co dokładnie się zmieni?

Kontrola trzeźwości pracowników – co może pracodawca?

Obecnie kontrola trzeźwości pracownika może być przeprowadzona jedynie w sytuacji, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się w pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w trakcie wykonywania swoich obowiązków. Pracodawca nie może przeprowadzić kontroli trzeźwości samodzielnie, lecz musi wezwać uprawnione organy porządku publicznego, czyli Policję czy Straż Miejską, które przeprowadzą badanie alkomatem. Zgodnie z projektowanymi zmianami sytuacja ta ma ulec zmianie.

Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami, pracodawca będzie mógł poddać pracownika kontroli trzeźwości w sytuacji, w której uzna, że jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. 

Zgodnie z treścią projektu sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników (a także jej częstotliwość) pracodawca powinien określić w zakładowym regulaminie pracy lub ująć go w ramy porozumienia z zakładowym związkiem zawodowym. Ponadto, badanie może zostać przeprowadzone wyłącznie przy użyciu atestowanego alkomatu.

W przypadku, w którym badanie wykaże, że pracownik znajduje się w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości, to może mu grozić nie tylko niedopuszczenie go do pracy w danym dniu, ale zależnie od konkretnej sytuacji (charakterystyki pracy i poziomu nietrzeźwości), nawet zwolnienie dyscyplinarne.

Oprócz tego należy pamiętać o ogólnej odpowiedzialności pracowników za nieprzestrzeganie przepisów porządkowych obowiązujących w pracy, przepisów BHP, a także za wyrządzenie szkody, do których zastosowanie ma Kodeks pracy. Wskazane naruszenia popełnione w stanie po spożyciu alkoholu jednoznacznie przesądzają o winie pracownika. Co więcej, spożywanie alkoholu na terenie zakładu pracy jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny.

Kontrola trzeźwości zatrudnionych – prawa pracowników i badanie laboratoryjne

Pracownik, nawet pomimo stosownego regulaminu i przepisów ustawy, może odmówić pracodawcy poddania się badaniu alkomatem. Nie oznacza to jednak, że do kontroli trzeźwości nie dojdzie. W takiej sytuacji, przedsiębiorca może wezwać odpowiednie służby (Policję, Straż Miejską), które  przeprowadzą kontrolę. W takiej sytuacji może dojść do badania laboratoryjnego. Warto zauważyć, że przeprowadzający kontrolę trzeźwości pracodawca również może zażądać przyjazdu służb porządkowych celem przeprowadzenia badań laboratoryjnych, bez względu na postawę pracownika.

Ustawodawca przewidział kilka sytuacji, w których laboratoryjne badanie trzeźwości, może zastąpić użycie alkomatu. Niemal wszystkie są zależne od woli pracownika. Chodzi o sytuacje, w których:

• pracownik odmawia poddania się badaniu alkomatem,
• pracownik żąda zastąpienia użycia alkomatu badaniami laboratoryjnymi,
• stan pracownika nie pozwala na przeprowadzenie badania alkomatem,
• nie ma możliwości przeprowadzenia badania alkomatem,
• nie ma możliwości wskazania stężenia alkoholu z powodu przekroczenia zakresu pomiarowego alkomatu.

Pracodawca również może wymagać przeprowadzenia badań laboratoryjnych zamiast kontroli alkomatem. Nie sposób nie wspomnieć, że w ustawie widnieje również postanowienie mówiące o tym, że laboratoryjne badanie trzeźwości może zostać przeprowadzone także wówczas, gdy inne formy są niemożliwe. Osoba poddana badaniu może wnosić o jego powtórzenie. Jeżeli będzie to technicznie możliwe, to wówczas badanie zostanie ponowione, a jego wynik będzie wiążący.

Pracownik musi ponadto mieć świadomość, że ma prawo do uzyskiwania pełnej informacji na temat przeprowadzanej kontroli, jej wyniku, a także wszelkich konsekwencji. Udzielenie wszystkich powyższych informacji to obowiązek pracodawcy.

Proponowane zmiany przyznają pracodawcom narzędzia ułatwiające monitorowanie właściwego przebiegu pracy. Korzystając z nich należy jednak pamiętać o prawie do prywatności i bezpieczeństwie pracowników. Każdy z nich musi być należycie poinformowany o stosowaniu kontroli trzeźwości i jej przebiegu. Co więcej, nie powinno się tej możliwości nadużywać. Same badania powinny być przeprowadzane przez wykwalifikowany personel, z zachowaniem najwyższych wymogów higienicznych. Nie mogą one naruszać intymności osób badanych oraz należy je dostosować do sytuacji zdrowotnej każdego z pracowników z osobna.

W przypadku jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Doświadczeni prawnicy udzielą Państwu wszelkich informacji dotyczących zmian w Kodeksie pracy, a także udzielą porad i wskazówek w zakresie kontroli trzeźwości pracowników.

Przygotował:

Piotr Sawicki
adwokat

Damian Grodziński
aplikant adwokacki