Zakaz noszenia symboli religijnych w administracji publicznej – wyrok TSUE

Kierowniczka biura (pełniąca tę funkcję w ramach „back office” bez kontaktu z użytkownikami usług publicznych) belgijskiej gminy Ans złożyła wniosek o zezwolenie na noszenie islamskiej chusty w pracy, ale Kolegium oddaliło go, powołując się na przepisy dotyczące noszenia symboli religijnych w administracji gminnej.

Rada gminy wprowadziła regulamin pracy zakazujący noszenia widocznych symboli religijnych i światopoglądowych przez pracowników oraz nakładający obowiązek zachowania „neutralności wykluczającej” w miejscu pracy.

Pracownica złożyła pozew przeciwko pracodawcy, twierdząc, że zakaz noszenia chusty i wprowadzenie “neutralności wykluczającej” naruszają jej wolność religijną i prowadzą do dyskryminacji.

Sąd tymczasowo zezwolił pracownicy na noszenie symbolu religijnego w “back office” bez pełnienia funkcji kierowniczych. Sąd zwrócił się do TSUE o wyjaśnienie, czy regulamin jest zgodny z dyrektywą 2000/78 i czy upoważnia administrację publiczną do wydania zakazu noszenia symboli religijnych niezależnie od bezpośredniego kontaktu z obywatelami.

W orzeczeniu z 28 listopada 2023 r. (sygnatura C 148/22), Trybunał przyznał, że zmiana regulaminu może być pośrednią dyskryminacją, jeśli zakaz, choć neutralny na pozór, wpływa niekorzystnie na osoby o określonych przekonaniach religijnych lub światopoglądowych. Jednakże taka dyskryminacja może być usprawiedliwiona, jeśli jest obiektywnie uzasadniona prawnym celem i stosowane środki są proporcjonalne.

Trybunał uznał, że gmina ma obiektywnie uzasadniony cel wynikający z art. 10 i 11 konstytucji belgijskiej – obowiązek neutralności służby publicznej. Uznał też, że gmina wybrała właściwe środki, a zakaz noszenia symboli religijnych jest ograniczony do minimum. Trybunał zlecił również sprawdzenie czy gmina konsekwentnie stosuje neutralność wobec wszystkich pracowników, niezależnie od ich religii czy światopoglądu.

Wyrok TSUE potwierdził kompetencje państw członkowskich, w tym organów niższego rzędu, jak gminy, w kształtowaniu neutralności służby publicznej, dostosowując je do lokalnych kontekstów. Jednakże Trybunał podkreślił, że to musi być proporcjonalne i odpowiednie do celu, a także spójne i systematyczne w traktowaniu wszystkich pracowników, niezależnie od ich przekonań czy religii.