W związku z informacjami o identyfikowaniu przez białoruskie władze posiadaczy Karty Polaka i sygnałami o powszechnych represjach skierowanych w stronę posiadaczy Kart Polaka na Białorusi, którzy legitymują się wizami krajowymi, polskie władze podjęły działania mające na celu utrudnienie białoruskim służbom weryfikację osób legitymujących się takim dokumentem. 

Czym jest Karta Polaka?

Karta Polaka jest dokumentem potwierdzającym przynależność do Narodu Polskiego. Przyznawana jest osobom, które nie mają obywatelstwa polskiego ani zezwolenia na pobyt stały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz osobom posiadającym status bezpaństwowca. Karta Polaka może być przyznana osobie, która deklaruje przynależność do Narodu Polskiego, a przy tym spełni wymagania wskazane w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka

Karta Polaka umożliwia korzystanie z wielu uprawnień przysługujących obywatelom polskim. Są to między innymi dostęp do polskiej pomocy konsularnej czy korzystanie ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych. Posiadanie tego dokumentu pozwala na wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę, umożliwia także na podejmowanie działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak polscy obywatele. Osoby posiadające Kartę Polaka mogą też podejmować i odbywać studia wyższe w języku polskim w uczelniach publicznych bez opłat za kształcenie.

Dodatkowo Karta Polaka zapewnia jej posiadaczom zniżki w transporcie kolejowym oraz bezpłatny wstęp do muzeów państwowych. Jest to przede wszystkim forma uznania i wsparcia dla osób związanych z Polską, jednak mieszkających poza granicami kraju. Warto odnotować, iż Karta Polaka nie jest dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy lub osiedlenia się na terytorium Polski. Aby umożliwić korzystanie z uprawnień Karty Polaka cudzoziemcom wydawana jest wiza, w której cel wydania obecnie określa się symbolem „18”.

 

Białoruskie służby wiedzą w jakim celu została wydana polska wiza 

Każdą wizę można zidentyfikować za pomocą odpowiedniego kodu – oznaczenia numerycznego. Kod ten umieszczany jest na naklejce wizowej i wskazuje na cel pobytu,  który uzasadniał wydanie dokumentu wizowego. Kody porządkują systematykę dokumentów wizowych, a używanie ich jako oznaczenia wizy wynika z przepisów prawa. Białoruskie władze wykorzystują jednak te informacje do identyfikowania osób, którym zostały wydane wizy właśnie z numerem „18”. Represje spotykają także posiadaczy wiz z numerem „21” tj. osoby, które otrzymały wizę w celach humanitarnych (takie wizy wydane zostały wielu białoruskim opozycjonistom i współpracownikom organizacji trzeciego sektora działających na rzecz opozycji w Białorusi, których reżim prezydenta Białorusi – Aleksandra Łukaszenki zmusił do opuszczenia rodzinnego kraju). 

 

Nadchodzące zmiany w procesie wydawania i oznaczania wiz 

W listopadzie 2023 roku rozpoczęły się prace legislacyjne nad projektem rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zmieniającego rozporządzenie w sprawie wiz dla cudzoziemców. Obecnie prace nad projektem odbywają się na etapie Komisji Prawniczej. Głównym założeniem projektowanej zmiany ma być nowy sposób numeracji na naklejce wizowej, która wskazuje cel, w jakim została wydana wiza cudzoziemcowi. 

Wymieniony projekt rozporządzenia zakłada zmianę oznaczenia numerycznego na naklejce wizy wydanej posiadaczowi Karty Polaka. Aktualnie takie wizy oznaczone są numerem “18”. Rozporządzenie zmieniające zakłada zastąpienie dotychczasowych oznaczeń numerycznych i przypisanie wizom wydawanym posiadaczom Karty Polaka numeru “23”. Obecnie, wizy oznaczone numerem “23” wydawane są m.in. uczestnikom programu “Poland. Business Harbor” oraz członkom ich rodzin, a także w innych niewskazanych bezpośrednio w przepisach celach pobytu. Na marginesie warto zauważyć, że liczba wiz wydanych obywatelom Białorusi uczestniczącym w programie “Poland. Business Harbor”, według dostępnych danych, wyniosła około 90 tysięcy zaledwie w ciągu ostatnich trzech lat. 

Przypisanie numeru “23” wizom wydawanym w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka w praktyce spowoduje, że ustalenie czy osoba legitymująca się wizą z numerem “23” jest posiadaczem Karty Polaka na podstawie oznaczenia numerycznego wizy będzie trudne, czy nawet niemożliwe. Tak liczna grupa beneficjentów legitymujących się wizami z tym oznaczeniem numerycznym utrudni identyfikowanie posiadaczy Karty Polaka przez białoruskie organy.

Po wejściu w życie nowych przepisów osoby posiadające Kartę Polaka będą mogły realizować swoje uprawnienia, jednocześnie nie będąc bezpośrednio narażonymi na potencjalne represje ze strony władz Republiki Białorusi. Nowelizacja powinna pozytywnie wpłynąć na ochronę przed coraz silniejszymi represjami ze strony Białorusi.

Nowe przepisy mają mieć zastosowanie zarówno do nowych wniosków, jak i do tych, które zostały już złożone, a nie zostaną rozpatrzone przed wejściem w życie rozporządzenia.

 

Korzystanie z Karty Polaka także bez wizy

Warte odnotowania jest, iż nie wszyscy cudzoziemcy, którzy są posiadaczami Kart Polaka, są objęci obowiązkiem wizowym. Przykładowo, obywatele Mołdawii, którzy są posiadaczami ważnych Kart Polaka i jednocześnie posiadają biometryczne dokumenty podróży, mogą przebywać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (jako państwa obszaru Schengen) bez konieczności posiadania wiz, przez maksymalnie 90 dni w 180-dniowym okresie. W  czasie takich pobytów mogą oni realizować uprawnienia wynikające z posiadania Karty Polaka.

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek pytań lub wątpliwości dotyczących procesów wizowych, czy też kwestii związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Zespół doświadczonych prawników i doradców imigracyjnych z chęcią podzieli się wiedzą oraz pomoże rozwiązać wszelkie problemy.

 

Przygotował:

Piotr Dzieniszewski
asystent prawny