Ważne zmiany dla obywateli Ukrainy w Polsce: Nowa ustawa czeka na podpis Prezydenta

W polskim procesie legislacyjnym finalizują się prace nad nowelizacją, która ma wprowadzić istotne zmiany w zasadach pomocy obywatelom Ukrainy. Uchwalona przez Sejm 12 września 2025 r. i przyjęta bez poprawek przez Senat 17 września 2025 r., ustawa czeka obecnie na podpis Prezydenta RP. Fakt ten ma szczególne znaczenie, ponieważ to Prezydent zawetował poprzednią regulację, motywując swoją decyzję brakiem powiązania świadczeń z zatrudnieniem. Jeśli ustawa zostanie podpisana, wejdzie w życie z dniem następującym po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Kluczowe zmiany w przepisach dotyczących legalizacji pobytu

Projektowana nowelizacja ma na celu uszczelnienie systemu i doprecyzowanie warunków, na jakich obywatele Ukrainy mogą legalnie przebywać i korzystać ze wsparcia w Polsce.

• Przedłużenie ochrony czasowej: Zgodnie z ustawą, legalny pobyt obywateli Ukrainy, którzy uciekli przed wojną, ma zostać przedłużony aż do 4 marca 2026 r.. Jest to kluczowy zapis, który zapewni stabilizację prawną i poczucie bezpieczeństwa wielu osobom. Jest on zgodny z przedłużeniem przyjętym przez Radę Unii Europejskiej.
• Weryfikacja więzów rodzinnych: Wprowadzono obowiązek dokumentowania więzów rodzinnych obywateli państw trzecich z obywatelami Ukrainy. Wnioskodawcy będą musieli przedstawiać odpowiednią dokumentację, taką jak akty stanu cywilnego, co ma zapobiec próbom legalizacji pobytu przez osoby niespokrewnione.
• Uchylanie zezwoleń na pobyt czasowy: Ustawa rozszerza katalog przesłanek, które mogą prowadzić do unieważnienia zezwolenia na pobyt. Zezwolenie będzie mogło zostać uchylone, jeśli wniosek zawierał nieprawdziwe dane lub fałszywe informacje, zatajono prawdę lub podrobiono dokumenty. Dotyczy to również sytuacji, gdy małżeństwo zostało zawarte wyłącznie w celu obejścia przepisów regulujących wjazd i pobyt cudzoziemców w Polsce.

Zmiany dotyczące zakwaterowania zbiorowego i świadczeń

Projektowane regulacje precyzują również zasady zakwaterowania i dostępu do świadczeń socjalnych, co ma ograniczyć nadużycia i zapewnić sprawiedliwsze wsparcie.

• Zakończenie przyjmowania do ośrodków: Zgodnie z ustawą, z dniem 31 października 2025 r. zakończony zostanie proces przyjmowania uchodźców do ośrodków zbiorowego zakwaterowania, z wyjątkiem grup szczególnie wrażliwych.
• Nowe przesłanki do wykwaterowania: Wojewoda uzyska prawo do nakazania natychmiastowego wykwaterowania osób, które notorycznie łamią regulamin ośrodka. Dotyczy to m.in. spożywania alkoholu, używania substancji odurzających, stosowania przemocy, a także nie wywiązywania się z partycypacji w kosztach pobytu.
• Weryfikacja świadczeń: Prawo do świadczeń rodzinnych, w tym świadczenia 800 plus, zostało powiązane z aktywnością zawodową wnioskodawcy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) będzie comiesięcznie weryfikował, czy cudzoziemiec był aktywny zawodowo i czy uzyskiwał co najmniej 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę, co w 2025 r. wynosi 2333 zł brutto. Wprowadzono także obowiązek posiadania numeru PESEL dla wszystkich cudzoziemców ubiegających się o świadczenia, co ma ułatwić weryfikację ich uprawnień.
• Ograniczenia w dostępie do opieki zdrowotnej: Ustawa wprowadza ograniczenia w dostępie do niektórych świadczeń opieki zdrowotnej dla dorosłych obywateli Ukrainy. Wyłączenia dotyczą m.in. programów zdrowotnych, rehabilitacji leczniczej, leczenia stomatologicznego oraz programów lekowych.

Podsumowanie i kontekst legislacyjny

Nowelizacja ta stanowi odpowiedź na potrzebę uregulowania i uszczelnienia systemu pomocy dla obywateli Ukrainy w Polsce. Z uwagi na weto Prezydenta do poprzedniej nowelizacji, nowa ustawa uwzględnia postulat powiązania świadczeń z zatrudnieniem. 

Ponadto, integracja baz danych ZUS i Straży Granicznej ma na celu zwiększenie efektywności weryfikacji i eliminację prób wyłudzania świadczeń. Nowelizacja stanowi istotny krok w kierunku stworzenia bardziej spójnego i przejrzystego systemu prawnego, który jednocześnie zapewnia bezpieczeństwo państwa i wsparcie dla potrzebujących.

Przygotowała:

Wiktoria Woźnicka
aplikantka adwokacka