Czas pracy – czym jest, ile wynosi i od czego zależy?

Praca jest niezbędna, aby zapewnić byt i zabezpieczyć podstawowe potrzeby nasze oraz naszych najbliższych. Nie jest tajemnicą, że to właśnie w pracy spędzamy dużą część swojego dnia. Jednak ile dokładnie? To zależy właśnie od czasu pracy. Aby sprawnie i prawidłowo operować tym pojęciem, warto wiedzieć, czym dokładnie jest czas pracy, ile wynosi i od czego zależy. Tę kwestię wyjaśnimy w poniższym tekście.

Czym jest czas pracy?

Odpowiednie regulacje prawne spisane w formie kodeksów pozwalają uporządkować nasze życie i stosunki społeczne oraz zawodowe. Tym samym również czas pracy, jego definicję i wymiar możemy znaleźć w odpowiednim kodeksie, a dokładnie w Kodeksie pracy (KP). Zawarto w nim także zagadnienia dotyczące normy czasu pracy, pracy w godzinach nadliczbowych i nocnych oraz systemów czasu pracy i urlopów pracowniczych.

Czas pracy jest pojęciem prawnym stosowanym m.in. na potrzeby umów zawieranych pomiędzy pracodawcą i pracownikiem. Za definicję czasu pracy przyjmuje się długość czasu pracy pracownika oraz organizację tej pracy. Jednocześnie w określonym dla pracownika czasie pracy pozostaje on w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. 

Należy pamiętać o tym, że wspomniane pozostawanie do dyspozycji pracodawcy obowiązuje od momentu stawienia się w wyznaczonym czasie w zakładzie pracy lub w innym miejscu, w którym praca ma być wykonywana, do upływu określonego czasu pracy albo później, jeśli pracownik został zobowiązany do pracy w godzinach nadliczbowych. Dlaczego to ważne? Ponieważ do czasu pracy nie można wliczać dojazdu pracownika z miejsca zamieszkania do pracy i z powrotem.

Ile wynosi czas pracy w Polsce?

Dokładny wymiar czasu pracy jest ustalany na podstawie art. 129 § 1 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim czas pracy wynosi 8 godzin na dobę w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy oraz 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Dokładna długość okresu rozliczeniowego jest ustalana przez pracodawcę, może być więc inny niż wskazane w Kodeksie pracy 4 miesiące. 

Okres rozliczeniowy może zostać wydłużony w każdym systemie czasu pracy do 12 miesięcy, jeśli jest to spowodowane przyczynami obiektywnymi lub technicznymi. Natomiast sam okres rozliczeniowy, to jak już wspomnieliśmy, określany przez pracodawcę przedział czasu, w którym jest dokonywane rozliczenie czasu pracy.

Od czego zależy i jak jest ustalany czas pracy?

Obliczaniem czasu pracy zajmuje się dział kadr. Przy dużej liczbie zatrudnionych pracowników dokładne obliczenie ich czasu pracy nie jest łatwe. A dlaczego obliczenie wymiaru czasu pracy lub innymi słowy długości czasu pracy jest takie ważne? Ponieważ wymiar czasu pracy określa ilość czasu, którą pracownik dziennie, tygodniowo i w skali miesiąca musi poświęcić na wykonywanie zleconych przez pracodawcę obowiązków służbowych. Za wszelkie uchybienia w tym zakresie odpowiedzialność bierze pracodawca i w przypadku nieprawidłowości podlega karze grzywny nakładanej przez Państwową Inspekcję Pracy. Obecnie większość firm korzysta z nowoczesnych narzędzi informatycznych, które znacząco usprawniają pracę kadr, w tym również wyliczanie czasu pracy zatrudnionych.

Obliczanie wymiaru czasu pracy odbywa się poprzez pomnożenie 40 godzin, czyli tygodniowego czasu pracy dla pełnego etatu, przez liczbę tygodni przypadających do przepracowania w wybranym okresie rozliczeniowym. Następnie do otrzymanego wyniku należy dodać iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do przepracowania w tym okresie. Należy także uwzględnić dni wolne od pracy przypadające w inny dzień niż niedziela. Za każdy taki dzień od otrzymanego wymiaru czasu pracy odejmuje się 8 godzin.

Wymiar czasu pracy zależy od różnych czynników. Najważniejszym z nich jest rodzaj umowy podpisanej pomiędzy pracodawcą a pracownikiem i wyznaczony w niej wymiar etatu. W przypadku pełnego etatu obowiązuje 40 godzin pracy tygodniowo. Przy mniejszym wymiarze etatu liczba godzin proporcjonalnie maleje.

W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z ustaleniem czasu pracy pracowników zapraszamy do kontaktu. Doświadczeni prawnicy z Kancelarii Adwokackiej Sawicki i Wspólnicy udzielą odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące systemów czasu pracy, a także przygotują niezbędne dokumenty.

Przygotował:
Piotr Sawicki
adwokat