Cechy stosunku pracy

Charakterystyczne cechy stosunku pracy są uregulowane przede wszystkim w Kodeksie pracy. Przy nawiązaniu stosunku pracy każdy zatrudniony zobowiązuje się do wykonywania obowiązków zawodowych zawartych w umowie o pracę na rzecz konkretnego pracodawcy i pod jego kierownictwem.

Jakie są podstawowe cechy stosunku pracy?

Podstawowe cechy stosunku pracy obejmują obowiązek wykonywania jej na rzecz danego pracodawcy, w określonym czasie i miejscu, za ustalonym wynagrodzeniem. Podstawowe cechy stosunku pracy dotyczą m.in. następujących kwestii:

• odpłatności,
• staranności działania,
• dobrowolności zawarcia umowy o pracę,
• osobistego świadczenia pracy,
• podporządkowania się pracownika,
• ryzyka pracodawcy.

Należy pamiętać, że jedną z podstawowych cech stosunku pracy jest wyznaczenie miejsca i czasu jej wykonywania. W celu nawiązania stosunku pracy, czy to w formie umowy o pracę, wyboru, powołania, mianowania, czy podpisania spółdzielczej umowy o pracę, konieczne jest złożenie zgodnego oświadczenia woli zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika. 

Pracownik (współpracownik) ma także na możliwości wyboru umowy o pracę bądź też umowy cywilnoprawnej, w tym umowy-zlecenia bądź umowy o dzieło. Należy pamiętać, że wymienione umowy mają odmienny charakter. Zasady zawierania umowy o pracę regulują przepisy Kodeksu pracy. Z kolei umowy cywilnoprawne, które również mogą być podstawą zatrudnienia, są uregulowane w Kodeksie cywilnym.

Czym jest podporządkowanie się pracownika pracodawcy? 

Charakterystyczną cechą stosunku pracy jest podporządkowanie się danego pracownika do ustalonych zasad wykonywania obowiązków zawodowych. Oznacza to, że przed podjęciem działań na rzecz danego pracodawcy zatrudniany powinien zostać szczegółowo zaznajomiony z regulaminem obowiązującym na danym stanowisku pracy oraz obowiązkami wynikającymi z pracy na danym stanowisku. Ponadto podporządkowanie się pracownika obejmuje wykonywanie działań w określonym miejscu oraz czasie, jak również w taki sposób, aby było to zgodne z obowiązującymi u danego pracodawcy zasadami. 

Miejsce i czas wykonywania pracy są określone w umowie o pracę. Każdy pracodawca ma obowiązek ustalić, gdzie dokładnie wykonywane będą obowiązki. Ma on również prawo zmienić ww. miejsce w sytuacji określonej w artykule 42 § 4 Kodeksu pracy. W przypadku gdy wymiar pracy, a także miejsce jej wykonywania lub inne elementy dotyczące realizacji obowiązków zawodowych nie są jasno określone w umowie o pracę, pracodawca może dokonywać stosownych zmian, ale pod warunkiem, że są one zgodne z obowiązującym prawem pracy. 

Różnice w kształtowaniu treści umów o pracę oraz umów cywilnoprawnych

Podstawową różnicą między umową o pracę a umowami cywilnoprawnymi, kształtującą charakter, czas, wymiar i odpłatność względem realizowanych obowiązków zawodowych, jest to, że w umowach cywilnoprawnych istnieje znacznie większa swoboda w zakresie kształtowania ich treści. Oznacza to, że osoba zdecydowana na zawarcie tego typu umowy może wykonywać swoje obowiązki w ustalonym przez podmiot zatrudniający terminie lub też samodzielnie wyznaczać harmonogram realizacji poszczególnych zadań. W przypadku umowy o pracę tego typu działanie nie jest możliwe. 

W przypadku zaistnienia okoliczności, które definitywnie wyczerpują pojęcie stosunku pracy, możliwe jest zatrudnienie wyłącznie na podstawie umowy o pracę, bez względu na nazwę zawartą w danej umowie. Zasada ta ma odniesienie do cywilistycznej zasady swobody zawierania umów. Oznacza to, że nawiązanie stosunku pracy nie może być stosowane wymiennie z innymi stosunkami prawnymi, na podstawie których osoba zatrudniona ma wykonywać powierzone jej obowiązki zawodowe. 

Od 1 lipca 2007 roku ustawodawca dopuścił także podporządkowanie osoby wykonującej prace realizowane na podstawie dowolnego stosunku cywilnoprawnego względem podmiotu zatrudniającego, w oparciu o zakres problematyki BHP. W tym przypadku stosuje się przepisy artykułu 207 § 2 Kodeksu pracy.

Znajomość podstawowych cech stosunku pracy pozwala na zawieranie umów o pracę bądź też umów cywilnoprawnych zgodnych z obowiązującymi przepisami zawartymi zarówno w KP, jak i w KC.