Wolontariat cudzoziemców w Polsce: Zgodnie z prawem i bez zezwolenia na pracę

Dzień 5 grudnia, obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Wolontariusza, stanowi doskonałą okazję do podkreślenia nieocenionej wartości, jaką dobrowolna i bezpłatna praca wnosi w rozwój społeczeństwa. W kontekście globalizacji, coraz częściej w działalność wolontariacką w Polsce angażują się cudzoziemcy, a ich wkład jest niezastąpiony. W związku z tym, zarówno dla samych wolontariuszy, jak i dla organizacji ich przyjmujących, kluczowe jest zrozumienie, jak polskie prawo reguluje ten obszar.

Wolontariat a unikanie barier prawnych

Najważniejsza zasada, którą należy zapamiętać, to fakt, że w większości przypadków wolontariat nie jest traktowany jako praca zarobkowa w świetle przepisów imigracyjnych. Stanowi to istotne ułatwienie biurokratyczne. 

Zgodnie z kluczowym zapisem prawnym, przepisy Ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie mają zastosowania do świadczeń wolontariuszy, o ile są one wykonywane na zasadach określonych w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. Oznacza to w praktyce, że cudzoziemiec angażujący się w tak zdefiniowany wolontariat nie musi posiadać zezwolenia na pracę ani oświadczenia o powierzeniu pracy. 

Takie samo wyłączenie stosuje się do wykonywania zadań w ramach stażu, jeśli cudzoziemiec posiada odpowiednią wizę lub zezwolenie na pobyt czasowy dla stażysty, o którym pisaliśmy w publikacji “Staż cudzoziemca z uczelni zagranicznej w Polsce”. 

Specjalne uregulowania dla programu wolontariatu europejskiego

Wyjątkiem od ogólnej zasady są sytuacje, w których celem pobytu cudzoziemca jest udział w programie wolontariatu europejskiego. Ten szczególny tryb jest ściśle uregulowany w Ustawie o cudzoziemcach oraz w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 listopada 2025 r.

Cudzoziemiec może uzyskać wizę z adnotacją “wolontariusz” (art. 60 ust. 1 pkt 13b), a także jest uprawniony do ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy dla wolontariusza (art. 157g). Zgodnie z rozporządzeniem, posiadanie tego zezwolenia uprawnia do wykonywania pracy w ramach programu wolontariatu europejskiego bez konieczności uzyskania dodatkowego zezwolenia na pracę. 

Warunki udzielenia zezwolenia i rola organizacji

Udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy dla wolontariusza, które może trwać nie dłużej niż 1 rok, jest obwarowane spełnieniem kilku warunków. 

Po pierwsze, sam cudzoziemiec musi posiadać ubezpieczenie zdrowotne, mieć zapewnione miejsce zamieszkania oraz udowodnić posiadanie wystarczających środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania i podróży powrotnej – przy czym miesięczna wysokość tych środków musi być wyższa niż kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej (po odliczeniu kosztów zamieszkania).

Po drugie, warunki te reguluje umowa, na podstawie której wolontariusz ma wykonywać świadczenia. Umowa, zawarta z jednostką organizacyjną, musi szczegółowo określać opis i czas trwania wolontariatu, warunki jego odbywania i nadzorowania, godziny wykonywania świadczeń, a także środki na pokrycie kosztów utrzymania i zakwaterowania oraz minimalną kwotę kieszonkowego.

Po trzecie, kluczowym wymogiem jest zatwierdzenie jednostki organizacyjnej przyjmującej wolontariusza przez Ministra Właściwego do Spraw Wewnętrznych. Jednostka taka musi istnieć co najmniej 5 lat i prowadzić działalność uzasadniającą przyjmowanie wolontariuszy. Proces ten ma na celu zapobieżenie nadużyciom, a lista zatwierdzonych jednostek jest ogłaszana publicznie.

Mechanizmy kontrolne i ochrona prawa

Ustawodawca przewidział także mechanizmy chroniące przed wykorzystywaniem wolontariatu do celów niezgodnych z prawem. Zezwolenia na pobyt czasowy odmawia się lub cofa, gdy jednostka organizacyjna działa głównie w celu ułatwiania wolontariuszom niezgodnego z prawem pobytu. Odmowa lub cofnięcie następuje również, gdy jednostka jest likwidowana, zalega z podatkami lub składkami na ubezpieczenia społeczne, bądź jest zarządzana przez osoby prawomocnie ukarane za określone przestępstwa i wykroczenia, co ma zapewnić wiarygodność i rzetelność podmiotów angażujących cudzoziemców.

Międzynarodowy Dzień Wolontariusza jest doskonałą okazją, by docenić zaangażowanie cudzoziemców, a jednocześnie przypomnieć, że choć ich działalność w większości przypadków jest wolna od barier związanych z zezwoleniem na pracę, to formalne programy europejskie wymagają ścisłego przestrzegania szczegółowych procedur pobytowych.

Przygotowała:

Liudmyla Bartkiv
Dyrektorka Operacyjna ds. Imigracji