Zawieszenie terminów w postępowaniach pobytowych tylko wobec niektórych kategorii cudzoziemców

Piotr Sawicki Wszystkie wpisy brak komentarzy

Ustawa o cudzoziemcach jako jeden z niewielu aktów prawnych wprowadziła terminy szczególne na załatwienie sprawy administracyjnej, których niedotrzymanie wiąże się z konsekwencjami dla organów.

Co do zasady organ ma załatwić sprawę zezwolenia na pobyt czasowy w terminie 60 dni. Termin ten biegnie od dnia, w którym nastąpiło ostatnie z następujących zdarzeń:

1) cudzoziemiec złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy osobiście lub nastąpiło jego osobiste stawiennictwo w urzędzie wojewódzkim po złożeniu tego wniosku, chyba że wobec cudzoziemca nie stosuje się wymogu osobistego stawiennictwa, lub

2) cudzoziemiec złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, który nie zawiera braków formalnych lub zostały one uzupełnione, lub

3) cudzoziemiec przedłożył dokumenty niezbędne do potwierdzenia danych zawartych we wniosku i okoliczności uzasadniających ubieganie się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy lub wyznaczony przez wojewodę termin 14 dniowy na uzupełnienie tych dokumentów upłynął bezskutecznie.

W praktyce jednak termin ten nie ma wiele wspólnego z realnym czasem załatwiania spraw przez wojewodów.

Podstawa prawna zawieszenia terminów rozpatrywania spraw cudzoziemców

Wraz z agresją zbrojną Rosji na Ukrainę wielu cudzoziemców przebywających na Ukrainie zdecydowało się uciekać przed wojną do krajów ościennych, w szczególności do Polski. Przyjazd bliżej nieokreślonej licznej grupy cudzoziemców wywołałby realny paraliż działania urzędów wojewódzkich.

Ustawodawca mając tego świadomość wprowadził do ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej jako specustawa) przepisy służące zawieszeniu terminów załatwiania spraw obywateli Ukrainy przybyłych do Polski w zw. z agresję rosyjską, w zakresie pobytu w Polsce. Ustawodawca wyszedł z założenia, że sytuacja w Polsce powoduje niemożliwość rozpoznania przez urzędy wniosków stron w ustawowych terminach.

Uregulowanie to znajduje się w art. 100d specustawy, który stanowi, że:

W okresie do dnia 24 sierpnia 2023 r. bieg terminów na załatwienie spraw dotyczących:

1) udzielenia cudzoziemcowi:

a) zezwolenia na pobyt czasowy,

b) zezwolenia na pobyt stały,

c) zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,

2) zmiany:

a) zezwolenia na pobyt czasowy i pracę,

b) zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie
wymagającym wysokich kwalifikacji,

3) cofnięcia cudzoziemcowi:

a) zezwolenia na pobyt czasowy,

b) zezwolenia na pobyt stały,

c) zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej

– w postępowaniach prowadzonych przez wojewodę nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Organy zaprzestały więc całkowicie przestrzegać terminów załatwienia sprawy, informowania stron o wyznaczeniu nowego terminu, a także podkreślały w odpowiedziach na otrzymywane ponaglenia i skargi na bezczynność, że z uwagi na treść powyższego przepisu nie są zobowiązane do załatwiania spraw w ustawowym terminie, a stronie nie pozostaje nic tylko oczekiwać na rozstrzygnięcie, nawet jak zapada ze znacznym przekroczeniem ustawowych terminów. A wszystko to bez konsekwencji dla tych organów.

Co jednak istotne to fakt, że organy stosują ten przepis wobec każdego cudzoziemca, który ubiega się o legalizację swojego pobytu, bez względu na deklarowany przez niego cel.

Ocena zawieszenia terminów przez sądownictwo administracyjne

Interpretacja przepisu art. 100d specustawy dokonywana przez organy nie wytrzymała jednak konfrontacji z orzecznictwem Wojewódzkich Sądów Administracyjnych.

W sprawach toczących się przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym (WSA) w Poznaniu pod sygn. akt II SAB/Po 146/22 (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 7 października 2022 r., II SAB/Po 146/22, Legalis) Skarżąca wniosła skargę na bezczynność Wojewody w przedmiocie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy. Wojewoda próbując odpierać zarzuty skargi podnosił, że specustawa w art. 100c ust. 1 pkt 1 lit. a (poprzednia jednostka redakcyjna, pod którą umieszczony był przepis, obecnie znajdujący się w art. 100d) zawiesiła wszystkie terminy rozpoznawania spraw o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. WSA uznając słuszność skargi podkreślił, że specustawa ma zastosowanie jedynie do obywateli Ukrainy, którzy uciekli przed konfliktem zbrojnym, a nie do wszystkich cudzoziemców znajdujących się na terytorium Polski.

Organy nie brały pod uwagę zakresu podmiotowego i przedmiotowego specustawy, a co za tym idzie nie uwzględniały faktu, że przepisy tej ustawy nie znajdują zastosowania w postępowaniach prowadzonych z wniosku obywateli, którzy nie mają statusu UKR bądź nie korzystają z ochrony czasowej.

Przyznając słuszność skarżącej WSA podkreślił, że:

“(…) W pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę na sam tytuł tej ustawy: Ustawa (…) o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, który precyzyjnie wskazuje do kogo jest ona skierowana i do kogo ma ona zastosowanie. (…);
(…) Po drugie, zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy ustawa określa szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej(…);
(…) Nazwa ustawy, jej cel, a także jej zakres przedmiotowy i podmiotowy jednoznacznie wskazują, że jej adresatami są co do zasady obywatele Ukrainy, którzy uciekli z terytorium swojego państwa w związku z konfliktem zbrojnym, który wybuchł 24 lutego 2022 r. (…) ”;
(…) Warto w tym miejscu odwołać się również do uzasadnienia projektu ustawy. Ustawodawca przyjął, że ustawa o pomocy Ukraińcom jest skierowana tylko do obywateli Ukrainy, którzy opuścili swój kraj w związku z wojną (s. 2-3 uzasadnienia) (…)”.

Analogiczną argumentację przytoczył WSA w Poznaniu w sprawie pod sygn. akt II SAB/Po 99/22 (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 5 lipca 2022 r., II SAB/Po 99/22, Legalis) wynikłej w związku ze złożeniem skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez organ.

Sądy w powyższych orzeczeniach podkreśliły także fakt, że specustawa jest regulacją szczególną, a tym samym wyjątkową, a jej przepisy nie mogą być interpretowane rozszerzająco tak jak stosują to organy, aby nie dochowywać ustawowego terminu załatwiania spraw.

Podsumowanie

Przy ocenie, czy w konkretnej sytuacji cudzoziemca, który wniósł sprawę do urzędu wojewódzkiego, termin załatwienia sprawy o udzielenie zezwolenia na pobyt jest zawieszony do 24 sierpnia 2023 r. należy brać pod uwagę czy sprawa dotyczy obywatela Ukrainy objętego działaniem specustawy.

W tym pierwszym przypadku faktycznie termin załatwienia sprawy będzie zawieszony i organ nie będzie zobowiązany aby w ustawowym terminie sprawę załatwić, więc niecelowe będzie składanie pism służących przyspieszeniu tego postępowania.

W drugim jednak wypadku zastosowanie znajdą przepisy ogólne z ustawy o cudzoziemcach oraz kodeksu postępowania administracyjnego, a w tym możliwość złożenia w sprawie ponaglenia i skargi na bezczynność organu.