Specustawa odchodzi, zmiany zostają?

W wykazie prac legislacyjnych pojawił się projekt o niezwykle rozbudowanym tytule, który w praktyce zapowiada jedno: wygaszenie specustawy ukraińskiej i przeniesienie części jej rozwiązań do innych aktów prawnych. Choć część zmian była spodziewana, kilka elementów może okazać się prawdziwą rewolucją – zwłaszcza w dostępie obywateli Ukrainy do prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

W opisie projektu wskazano m.in.:

• przedłużenie ważności wiz, dokumentów pobytowych i obowiązywania ochrony czasowej do 4 marca 2027 r.,
• utrzymanie powiadomień w ramach prawa do pracy i dostępu do prowadzenia działalności gospodarczej,
• przeniesienie mechanizmu PESEL UKR do ustawy o udzielaniu ochrony cudzoziemcom,
• wprowadzenie elektronicznego dokumentu pobytowego (DIIA) w miejsce papierowych zaświadczeń dotychczas wydawanych przez UDSC.

Minusem ma być natomiast planowane dalsze zamrożenie terminów w sprawach pobytowych – również do 4 marca 2027 r.

W zapowiedzi zmian szczególną uwagę zwraca fragment dotyczący wykonywania działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy. Choć nie ma jeszcze oficjalnego projektu ustawy, wprost wskazano, że planowane są przepisy przejściowe, które mają umożliwić „płynne przejście” w tym obszarze.

W praktyce może to oznaczać:

1. Osoby ze statusem UKR (ochrona czasowa)

Prawo do zakładania i prowadzenia JDG ma być prawdopodobnie przeniesione do innej ustawy. Ta grupa powinna zachować możliwość prowadzenia działalności, a zmiana nie powinna być dla nich ryzykowna.

2. Obywatele Ukrainy bez statusu UKR

Tu sytuacja jest bardziej skomplikowana:

• Ci, którzy już mają JDG, najpewniej zachowają swoje uprawnienia dzięki zasadzie praw nabytych.
• Ci, którzy dopiero planowali założyć działalność, ale nie posiadają odpowiedniej podstawy pobytowej (np. pobytu stałego, rezydenta długoterminowego UE), mogą utracić taką możliwość w dniu wejścia w życie ustawy.

W projekcie ma pojawić się także wzmianka o „zmianach zasad postępowania w sprawach uzyskania tytułu pobytowego CUKR”. Na ten moment to lakoniczna zapowiedź, ale może dotyczyć zarówno procedur, jak i wymogów formalnych. To obszar, który wymaga szczególnej obserwacji – zwłaszcza że może mieć znaczący wpływ na legalizację pobytu tysięcy osób.

Tekst projektu ustawy ma pojawić się w najbliższych dniach. Już dziś jednak wiadomo, że zmiany mogą znacząco przeorganizować dostęp obywateli Ukrainy do rynku pracy, a zwłaszcza możliwość prowadzenia jednoosobowych działalności gospodarczych. Dla wielu firm i HR oznacza to konieczność ponownego przeanalizowania statusów pobytowych współpracowników z Ukrainy.

Przygotowała:
Magdalena Cieślikowska
prawnik imigracyjny