Postępowanie przymuszające przed sądem rejestrowym

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z licznymi obowiązkami ewidencyjnymi. Wśród nich należy wymienić konieczność składania odpowiedniej dokumentacji i wniosków o wpisy czy ich zmianę, a także obowiązek aktualizacji informacji ujawnionych w Krajowym Rejestrze Sądowym. Obowiązki te najczęściej dotyczą składu organów osoby prawnej czy struktury właścicielskiej.

W przypadku zaniedbywania ustawowych obowiązków, sąd rejestrowy dysponuje stosownymi narzędziami, które umożliwiają mu wyegzekwowanie spełnienia obowiązków przez podmioty ujawnione w rejestrze. Jedną ze wspomnianych instytucji jest tzw. postępowanie przymuszające, które zostało uregulowane w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Postępowanie przymuszające przed sądem rejestrowym – jakich sytuacji dotyczy?

Sąd rejestrowy może wszcząć z urzędu tzw. postępowanie przymuszające w przypadku, gdy:

1. stwierdzi, że wniosek o wpis do KRS lub dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo upływu terminu określonego w przepisach,
2. stwierdzi, że osoba prawna nie posiada organu uprawnionego do reprezentowania lub w składzie tego organu zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie.

Wobec stwierdzenia niezrealizowania obowiązków zgłoszeniowych, celem postępowania przymuszającego jest ujawnienie danych w KRS lub złożenie wymaganych dokumentów do akt rejestrowych. Aktywność sądu rejestrowego w zakresie braku organu uprawnionego do reprezentowania osoby prawnej nastawiona jest na zapewnienie właściwej reprezentacji osoby prawnej.

Idea ta zmierza do podjęcia przez podmioty zobowiązane aktywności zmierzającej do zapewnienia prawidłowego działania podmiotu w zakresie jego reprezentacji. Skutkiem zastosowania środków przymuszających powinno być więc doprowadzenie do usunięcia braków dotyczących organu reprezentacji.

Wszczęcie postępowania przymuszającego umożliwia osobom zobowiązanym do wyboru lub do powołania zarządu samodzielne usunięcie uchybień w składzie organu reprezentacji bez ponoszenia jakichkolwiek negatywnych konsekwencji. W przypadku, gdy zarząd zostanie powołany w trakcie postępowania przymuszającego, sąd rejestrowy zobowiązany będzie do umorzenia postępowania oraz do odstąpienia od wymierzania grzywny.

Korzystanie przez sąd rejestrowy ze środków przymuszających, wobec stwierdzenia niewłaściwej reprezentacji podmiotu wpisanego do KRS, ma charakter fakultatywny. Ma ono związek z uprzednim uzyskaniem przez sąd rejestrowy wiedzy o uchybieniach w składzie organu reprezentacji, co oznacza, że treści ujawnione w KRS nie odpowiadają rzeczywistemu stanowi rzeczy.

Postępowanie przymuszające przed sądem rejestrowym – przyczyny braków lub nieprawidłowości w zakresie obsadzenia organu właściwego do reprezentacji osoby prawnej.

Wśród przyczyn braków lub nieprawidłowości w zakresie obsadzenia organu właściwego do reprezentacji osoby prawnej można wymienić:

• brak realnej działalności osoby prawnej,
• konflikt między wspólnikami, brak porozumienia w sprawie powołania organu właściwego do reprezentacji osoby prawnej,
• brak zaufania wspólników do kandydatów na członków organu właściwego do reprezentacji osoby prawnej,
• brak chętnych do pełnienia funkcji członków organu właściwego do reprezentacji osoby prawnej.

Postępowanie przymuszające przed sądem rejestrowym – wszczęcie postępowania

Wezwanie do realizacji obowiązków zgłoszeniowych albo do usunięcia braków lub nieprawidłowości w zakresie obsadzenia organu właściwego do reprezentacji następuje w formie postanowienia wydanego przez sąd rejestrowy. Wydanie takiego postanowienia inicjuje tzw. postępowanie przymuszające.

W postanowieniu sąd rejestrowy wzywa do realizacji obowiązków zgłoszeniowych w KRS albo usunięcia braków uniemożliwiających działanie organu uprawnionego do reprezentacji pod rygorem nałożenia grzywny.

Postanowienie sądu rejestrowego nie ma charakteru postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, w związku z czym nie podlega ono zaskarżeniu w formie zażalenia. Istnieje jednak możliwość zakwestionowania zasadności jego wydania za pośrednictwem zażalenia wniesionego na postanowienie sądu rejestrowego, które nakłada grzywnę w związku z niewykonaniem nałożonych obowiązków.

Oprócz spełnienia wymagań dla orzeczeń sądowych, postanowienie sądu rejestrowego powinno również:

1. imiennie wskazywać osoby, które powinny spełnić stosowny obowiązek,
2. określać podstawę prawną, wobec której – w odniesieniu do osób wskazanych w treści postanowienia – aktualizuje się stosowny obowiązek,
3. wyznaczać termin dla realizacji stosownego obowiązku,
4. określać skutki związane z niezrealizowaniem w terminie wyznaczonym w postanowieniu stosownego obowiązku.

Sąd rejestrowy wyznacza 7-dniowy termin na spełnienie obowiązków zgłoszeniowych. Termin ten nie może zostać przedłużony. Inaczej jest w przypadku terminu na usunięcie braków w obsadzeniu organu reprezentacji danej osoby prawnej, który może zostać wydłużony przez sąd rejestrowy.

Adresatem postanowienia wzywającego do spełnienia ww. zobowiązań są imiennie określone osoby, na które ustawa nakłada obowiązek zgłoszeniowy albo którym przypisuje uprawnienie w zakresie wyboru lub powołania członków organu reprezentacji. Wezwanie powinno obejmować wszystkie osoby zobowiązane.

Postępowanie przymuszające przed sądem rejestrowym – grzywna jako środek przymuszający

Uchybienie realizacji obowiązków zgłoszeniowych lub nieusunięcie braków w obsadzeniu organu reprezentacji w terminie określonym przez sąd rejestrowy w wezwaniu skutkuje nałożeniem grzywny na podmioty wymienione w treści postanowienia.

Grzywna nie ma charakteru kary, bowiem w przypadku spełnienia obowiązków zgłoszeniowych lub usunięcia braków w obsadzeniu organu reprezentacji, nałożenie jej byłoby bezzasadne, nawet jeśli stosowny obowiązek spełniono po upływie terminu wskazanego w postanowieniu wszczynającym postępowanie przymuszające. Grzywnę nakładaną przez sąd rejestrowy należy więc traktować jako narzędzie przymuszające do spełnienia obowiązków zgłoszeniowych, a nie jako sankcję braku ich realizacji w terminie.

Sąd rejestrowy, wymierzając grzywnę, powinien dokonać ponownego wezwania do spełnienia ww. obowiązków pod rygorem nałożenia kolejnej grzywny w wysokości nie wyższej niż 5 000 zł, przy czym może być ona nakładana wielokrotnie. Ogólna suma grzywien nie może jednak przekroczyć kwoty 1 000 000 złotych.

Grzywna, która została nałożona może być ponawiana przez sąd rejestrowy w razie dalszego braku realizacji ww. obowiązków przez podmioty zobowiązane.

W przypadku spełnienia obowiązku określonego w wezwaniu sądu rejestrowego, wszystkie niezapłacone grzywny podlegają umorzeniu.

Ponieważ nałożenie grzywny stanowi konsekwencję wezwania do spełnienia obowiązku zgłoszeniowego lub usunięcia braków w obsadzeniu organu reprezentacji, nie jest dopuszczalne jej wymierzenie wobec osoby, która nie została wezwana przez sąd rejestrowy.

Postępowanie przymuszające przed sądem rejestrowym – umorzenie postępowania

Sąd rejestrowy może podjąć decyzję o umorzeniu postępowania przymuszającego na każdym jego etapie. Podstawą takiej decyzji jest ustalenie niecelowości dalszego przymuszania do realizacji obowiązków zgłoszeniowych bądź usunięcia braków w organie reprezentacji. Decyzja o umorzeniu postępowania przymuszającego może zostać wydana, jeżeli sąd uzyska wiedzę co do rzeczywistej przyczyny braku realizacji stosownego obowiązku oraz aktualnej możliwości jego wykonania. Mimo umorzenia postępowania przymuszającego sąd rejestrowy może wszcząć je na nowo w sytuacji, gdy stwierdzi zmianę okoliczności faktycznych i prawnych, które dotychczas uniemożliwiały skuteczne jego prowadzenie.

Postępowanie przymuszające przed sądem rejestrowym – odstąpienie od wszczęcia postępowania

Istnieją sytuacje, gdy mimo występowania podstaw do wszczęcia postępowania przymuszającego sąd rejestrowy na podstawie danych zawartych w KRS wie o niecelowości prowadzenia takiego postępowania. Ustawodawca umożliwia w takim przypadku odstąpienie od wszczęcia postępowania przymuszającego. W treści stosownego postanowienia powinien być jednoznacznie wskazany obowiązek, który miał stanowić podstawę do wszczęcia postępowania przymuszającego.

Odstąpienie od wszczęcia postępowania przymuszającego nie dotyczy jednak przymuszenia do realizacji uprawnień w zakresie właściwego obsadzenia organu reprezentacji. Wszczęcie postępowania na tej podstawie ma bowiem charakter fakultatywny.

Podsumowanie

W KRS nadal można znaleźć wiele „podmiotów widmo”. Są to osoby prawne, które nie posiadają organu właściwego do ich reprezentacji. Narzędziem w walce z nierzetelnością takich podmiotów jest postępowanie przymuszające. Poprzez przyznanie sądowi rejestrowemu instrumentów umożliwiających przymuszanie podmiotów do spełniania ich obowiązków, dąży się do zapewnienia spójności między treścią wpisu w rejestrze a stanem rzeczywistym, jak również właściwej realizacji funkcji informacyjnej Krajowego Rejestru Sądowego.

Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Doświadczeni prawnicy udzielą wszelkich informacji i pomogą w postępowaniu przymuszającym przed sądem rejestrowym.

 

Przygotował:

Damian Grodziński
aplikant adwokacki