Najnowsze zmiany w prawie migracyjnym

W dniu 7 kwietnia 2023 r. weszła w życie Ustawa o zmianie ustawy o cudzoziemcach i niektórych innych ustaw. Nowelizacja ta wprowadza szereg istotnych zmian w sytuacji prawnej wielu grup cudzoziemców.

 

USPRAWNIENIA W STOSOWANIU SYSTEMU INFORMACYJNEGO SCHENGEN (SIS)

Nowelizacja ma zapewnić m. in. skuteczniejsze działanie Systemu Informacyjnego Schengen do celów powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (SIS), a więc utrudnić im nielegalny wjazd i przebywanie na terenie strefy Schengen. Cel ten ma być osiągnięty głównie przez nadanie kompetencji do realizacji zadań określonych w Rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2018/1860 i 2018/1861. Oprócz tego, zostanie zacieśniona współpraca między państwami Schengen, co ma uszczelnić granice zewnętrzne strefy Schengen. 

 

Czym jest SIS? 

System Informacyjny Schengen do celów powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich to zintegrowany, unijny system wymiany informacji w zakresie między innymi osób, których wjazd na teren strefy Schengen jest niepożądany, osób, które są zobowiązane opuścić strefę Schengen czy osób poszukiwanych.

 

Za co można zostać wpisanym do SIS? 

Dane cudzoziemca do SIS w celu odmowy wjazdu lub pobytu wpisuje uprawniony organ, np. Straż Graniczna, Policja czy Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców, w sytuacji gdy:

• wobec cudzoziemca wydano decyzję o zobowiązaniu do powrotu, zawierającą zakaz wjazdu na teren Rzeczypospolitej Polskiej i innych państw obszaru Schengen,
• uznano, że cudzoziemiec skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwo zagrożone karą co najmniej roku pozbawienia wolności stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego. 

Druga z przesłanek wpisu zostaje spełniona, gdy cudzoziemiec:

• popełnił poważne przestępstwo lub istnieją wyraźne przesłanki wskazujące, że zamierza je popełnić w przyszłości, 
• został skazany za przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności wynoszącą co najmniej rok,
• obszedł lub usiłował obejść przepisy prawa Unii lub prawa krajowego dotyczące wjazdu i pobytu na terytorium państw członkowskich.

 

Możliwość uzyskania oraz usuwania informacji z SIS przez cudzoziemca

Przesłanki warunkujące wpis danych cudzoziemca do SIS są nieostre i uznanie ich za spełnione jest mocno ocenne. Z tego powodu, cudzoziemiec może nie zdawać sobie sprawy, że jego dane figurują w SIS. Wpis do SIS znacznie komplikuje sytuację prawną cudzoziemca znajdującego się na terytorium Polski oraz praktycznie uniemożliwia wjazd na to terytorium. Istnieje jednak możliwość sprawdzenia, czy dana osoba została wpisana do tego systemu. Należy w tym celu złożyć wniosek o udostępnienie informacji o umieszczeniu danych cudzoziemca w Systemie Informacyjnym Schengen do celów odmowy wjazdu. Istnieje również możliwość wnioskowania o usunięcie danych z SIS.  

 

ZMIANY W PROCEDURZE ODWOŁAWCZEJ OD DECYZJI O ZOBOWIĄZANIU CUDZOZIEMCA DO POWROTU

Kolejnym elementem nowelizacji jest zmiana procedury odwoławczej w niektórych rodzajach postępowań. Organem właściwym do rozpoznawania odwołań od decyzji w tych postępowaniach stał się Komendant Główny Straży Granicznej, zastępując Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Zmiana dotyczy postępowań w sprawach:

• zobowiązania cudzoziemca do powrotu,
• przedłużenia terminu dobrowolnego wyjazdu (dotąd terminu dobrowolnego powrotu – zmiana nazewnictwa),
• cofnięcia zakazu ponownego wjazdu,
• udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz zgody na pobyt tolerowany,
• cofnięcia zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz zgody na pobyt tolerowany,
• wydania lub wymiany karty pobytu cudzoziemcowi, któremu udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz
• wydania lub wymiany dokumentu „zgoda na pobyt tolerowany”,
• przekazania cudzoziemca do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej (na podstawie obowiązującej w dniu 13 stycznia 2009 r. umowy międzynarodowej o przekazywaniu i przyjmowaniu osób),
• wydalenia obywatela UE lub członka rodziny niebędącego obywatelem UE,
• uchylenia decyzji o wydaleniu obywatela UE lub członka rodziny niebędącego obywatelem UE.

Oprócz tego, skrócony został termin na wniesienie odwołania od decyzji w wyżej wymienionych sprawach (z 14 do 7 dni), a także najkrótszy możliwy termin, jaki może zostać określony w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu (z 15 dni do 8). Ustawodawca zbliżył się tutaj do minimalnej granicy, jaką stawia Dyrektywa 2008/115/WE (7 dni).

Nowelizacja uchyla także dwie korzystne dla cudzoziemców regulacje związane z decyzjami o zobowiązaniu do powrotu. Po pierwsze, mowa o art. 331 Ustawy o cudzoziemcach, na mocy którego można było wstrzymać wykonanie decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu, jeżeli złożył on skargę do sądu na tę decyzję. Po drugie, uchylono przepisy wstrzymujące bieg terminu do dobrowolnego powrotu, oznaczonego w decyzji o zobowiązaniu do powrotu, jeżeli wobec cudzoziemca toczyło się postępowanie o udzielenie mu zezwolenia na pobyt czasowy. Oprócz tego, wydłużono maksymalny okres, na jaki można wpisać dane cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, z 5 do 10 lat.

UWAGA! Do wskazanych wyżej postępowań, które zostały wszczęte przez organ I instancji przed 7 kwietnia 2023 r. stosuje się przepisy sprzed nowelizacji.

 

ŁATWIEJSZE POTWIERDZENIE ZNAJOMOŚCI JĘZYKA POLSKIEGO

Do otrzymania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE niezbędne jest potwierdzenie znajomości języka polskiego. Do tej pory ustawa o cudzoziemcach jako takie potwierdzenie, poza świadectwem ukończenia szkoły z wykładowym językiem polskim w Polsce lub za granicą, wskazywała tylko urzędowy certyfikat znajomości języka polskiego na poziomie B1. Zainteresowanie cudzoziemców uzyskaniem tego certyfikatu było jednak tak duże, że w praktyce możliwość podejścia do egzaminu była mocno utrudniona z uwagi na brak terminów. W związku z tym, przepisy zliberalizowano i zgodnie z nowym brzmieniem ustawy wykaz uznawanych poświadczeń języka polskiego zostanie określony w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych. Istotne jest, że nowe przepisy o poświadczeniu znajomości języka polskiego wejdą w życie w dniu 24 czerwca i będą miały zastosowanie do wszystkich trwających w tym dniu postępowań o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE.

 

NOWA GRUPA CUDZOZIEMCÓW UPRAWNIONA DO UZYSKANIA POLSKIEGO DOKUMENTU PODRÓŻY

Do ustawy o cudzoziemcach wprowadzono możliwość wydania polskiego dokumentu podróży dodatkowej grupie cudzoziemców. Na mocy nowej podstawy, polski dokument podróży będą mogli otrzymać cudzoziemcy, którzy posiadają obywatelstwo państw wymienionych w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych. Rozporządzenie to ma także wskazywać okres, w którym możliwe będzie składanie wniosków o polski dokument podróży przez uprawnionych cudzoziemców. Obywatele państw wymienionych w rozporządzeniu będą także zwolnieni z konieczności opłaty za wydanie polskiego dokumentu podróży.

Wprowadzone zostaną również inne warunki, które osoby ubiegające się o wydanie polskiego dokumentu podróży na podstawie nowych regulacji muszą spełnić. 

1. cudzoziemiec utracił swój dokument podróży albo jego dokument podróży uległ zniszczeniu bądź utracił ważność albo nie posiadał on dotąd dokumentu podróży, 
2. cudzoziemcowi udzielono zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, zezwolenia na pobyt czasowy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych.

Dotychczas posiadacze zezwolenia na pobyt czasowy mogli ubiegać się o wydanie polskiego dokumentu podróży tylko jeżeli uzyskali zezwolenie na pobyt czasowy w związku z przebywaniem w Polsce na podstawie tzw. wizy humanitarnej. Liberalizacja przepisów w tym zakresie ukierunkowana jest na poprawę sytuacji prawnej i faktycznej Białorusinów, mogących mieć problemy z otrzymaniem białoruskich dokumentów. Oczywiście również obywatele innych krajów mogą uzyskać nowe uprawnienie, pod warunkiem uwzględnienia w odpowiednim rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych. Opisane regulacje wejdą w życie z dniem 1 czerwca 2023 roku.

Nowelizacja dodaje ponadto możliwość pobrania aplikacji diia.pl (będącej elektronicznym zezwoleniem na pobyt) przez rodziców dla swoich dzieci. Z naszym wpisem dotyczącym diia.pl dla dzieci mogą się Państwo zapoznać tutaj.

Jeżeli mają Państwo pytania lub wątpliwości związane z ostatnimi zmianami w prawie migracyjnym – zapraszamy do kontaktu. Zespół doświadczonych prawników i doradców migracyjnych wyjaśni wszelkie nurtujące Państwa kwestie.

 

Przygotowali:

Piotr Sawicki
adwokat

Kacper Sołdaczuk
asystent