PIP kontynuuje walkę z nielegalnym zatrudnieniem

Piotr Sawicki Wszystkie wpisy brak komentarzy

W artykule 55 tysięcy kontroli w 2025 – Czy Twoja firma jest gotowa? pisaliśmy o zapowiedzianych przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP) kontrolach pracodawców w zakresie zgodności zatrudnienia pracowników z aktualnym prawem. Jest to część programu działania PIP na lata 2025–2027, który ma się przyczynić do wyeliminowania nieuczciwych praktyk oraz obniżenia skali problemu nielegalnego zatrudnienia na polskim rynku pracy. Inspektorzy zostaną wyposażeni w szereg uprawnień, które zdaniem przedsiębiorców mogą sprzyjać nadmiernej biurokratyzacji, natomiast zdaniem PIP zapewnią ochronę zarówno pracownikom, jak i pracodawcom. Szczególną uwagę Inspekcja zwróci na kilka obszarów.

Obszary kontroli

Praca wykonywana na podstawie umowy zlecenie

Dość popularna na polskim rynku pracy forma zatrudnienia wraz z takimi zaletami jak elastyczność czasu pracy oraz możliwość jej szybkiego rozwiązania, ma też drugą stronę. Podczas gdy w umowie o pracę obowiązują określone terminy, urlopy, świadczenia oraz dodatki, zleceniobiorcy nie przysługują żadne z wymienionych praw. Nie chroni ona interesów pracownika, a więc dość często może być formą jego wykorzystywania oraz nierównego traktowania, poprzez np. niezgłoszenie do ZUS. Weryfikacją legalności pracy na zleceniu właśnie ma zająć się PIP.

Legalność zatrudnienia

Pod lupą znajdzie się zatrudnienie nie tylko na podstawie umów cywilnoprawnych. PIP zweryfikuje również kwestię legalności ogólnego zatrudnienia w danej firmie, również pod kątem prowadzenia przez nią rzeczywistej działalności gospodarczej, której celem nie jest wyłącznie legalizacja pobytu cudzoziemców. Aby kontrola została przeprowadzona z wynikiem pozytywnym, formalności mają być dopełnione zarówno w stosunku do obywateli polskich, jak i cudzoziemców. Kontroli więc zostanie poddana cała dokumentacja kadrowa firmy, np. umowy, na podstawie których jest wykonywana praca, odpowiednie zezwolenia (o ile są wymagane) na jej wykonywanie i inne. O istocie oraz konsekwencjach nielegalnego zatrudnienia pisaliśmy w artykule pt. Nielegalna umowa zlecenia bez sankcji podatkowej – interpretacja dyrektora KIS.

Działalność agencji pracy

Wciąż rośnie liczba ofert pracy publikowanych przez agencje pracy. Firmy te pomagają zarówno osobom szukającym zatrudnienia (głównie cudzoziemcom), jak i też odpowiadają na potrzeby firm. Z jednej strony stanowi to duże ułatwienie dla obu stron, z drugiej natomiast znane są liczne przypadki nieuczciwych praktyk rynkowych, których dopuszczają się takowe agencje. W celu zyskania przewagi nad konkurencją usługodawcy oferują outsourcing pracowników na korzystnych warunkach, które w rzeczywistości mogą czerpać swoją atrakcyjność z obejścia przepisów podatkowych czy też składkowych. PIP obejmie tę dziedzinę wzmożoną kontrolą.

Czas pracy

Sposób oraz rzetelność prowadzenia ewidencji godzin pracy zatrudnionych również zostanie poddana restrykcyjnej kontroli PIP. Pracownikowi zawsze przysługuje co najmniej jedna 15-minutowa przerwa. W zależności od warunków, w jakich jest wykonywana praca, możliwe jest korzystanie z dodatkowych odpoczynków. W tym zakresie szczególna uwaga Inspekcji zostanie zwrócona na organizację czasu pracy kierowców, jak również kwestię przyznawania uprawnień związanych z rodzicielstwem. Pracodawca powinien respektować prawa zatrudnionych w tym zakresie i nie pomniejszać wynagrodzenia mimo niewykonywania pracy w czasie przerwy, gdyż byłoby to niezgodne z obowiązującymi przepisami.

Szerzej na temat obszarów zapowiedzianej kontroli PIP: Kontrole PIP – na co pracodawcy muszą zwrócić uwagę w 2025 roku?

Nie tylko kontrola

PIP nie ograniczy się jednak tylko do przeprowadzania kontroli. Zaplanowane są również czynności edukacyjne, których celem jest zwiększenie świadomości prawnej przedsiębiorców w zakresie przepisów prawa pracy, co w konsekwencji ma się przyczynić do prewencji ich naruszeń. Ponadto jak pisaliśmy w artykule pt. PIP: reform ciąg dalszy – pierwsza kontrola bez kary? planowane jest wprowadzenie regulacji polegającej na dobrowolnym poddaniu się przez firmę kontroli PIP celem sprawdzenia zgodności działalności z prawem pracy oraz zasadami BHP. Taka wizyta zamiast nałożenia kary za ewentualne naruszenia zakończyłaby się udzieleniem praktycznych rad i wskazówek inspektorów.

Dodatkowo rząd zapowiada zmiany legislacyjne mające znacząco poszerzyć uprawnienia PIP. Będzie to obejmowało m.in. możliwość przekształcania umów cywilnoprawnych w umowy o pracę czy też przeprowadzenie kontroli bez zapowiedzi.

Reakcje rynku

Wśród przedsiębiorców nadchodzące kontrole wywołują zaniepokojenie nie tylko z powodu ich zakresu. Wzmocnienie kompetencji PIP zdaniem pracodawców może prowadzić do nadmiernej biurokracji, np. w wyniku retroaktywnego przekształcania umów zlecenie. Będzie się to również wiązało z dodatkowymi kosztami, które mogą zagrażać stabilności przedsiębiorstw, a nawet prowadzić do ich upadku. PIP jednak uspokaja: na kontrolach zyskają wszystkie podmioty polskiego rynku pracy.

Przygotowała:

Anna Myszko
prawniczka imigracyjna