Urlop wychowawczy – wszystko co trzeba wiedzieć

 

• Komu przysługuje urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy jest to okres zwolnienia uprawnionego pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Udziela się go w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. 

Podstawą prawną urlopu wychowawczego jest art. 186 Kodeksu pracy. 

Przesłanki do udzielenia urlopu wychowawczego to:

• sześciomiesięczny ogólny staż pracy, 
• sprawowanie opieki nad dzieckiem do lat 6, a w przypadku dziecka niepełnosprawnego – do lat 18. 
  • dotyczy to dziecka własnego osoby uprawnionej, lecz również dziecka, które zostało przyjęte na wychowanie albo które zostało powierzone opiece przez sąd, a także dziecka współmałżonka lub dziecka przyjętego na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej pełniącej zadania pogotowia rodzinnego.

 

• Na jak długo przysługuje urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy zgodnie z art. 186 k.p. przysługuje w wymiarze 36 miesięcy, do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat.

 

• Czy urlop wychowawczy wlicza się do stażu pracy?

Czas urlopu wychowawczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Mimo, że jest urlopem bezpłatnym, nie oznacza to, że nie są odprowadzane składki na ubezpieczenie. Urlop wychowawczy jest okresem składkowym finansowanym przez budżet państwa.

 

• Jak wyliczyć urlop wychowawczy?

Do obliczenia sześciomiesięcznego stażu pracy wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia u wszystkich dotychczasowych pracodawców w ramach stosunku pracy, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.

 

• Czy można wykorzystać urlop wychowawczego wspólnie z drugim rodzicem?

Rodzice lub opiekunowie dziecka mogą korzystać z urlopu wychowawczego jednocześnie. W takim przypadku wymiar urlopu wychowawczego liczy się dla nich łącznie i udzielany jest w wymiarze nieprzekraczającym 36 miesięcy.

Rodzice lub opiekunowie mają dowolność w podzieleniu się przysługującym im urlopem wychowawczym. Jednakże co najmniej 1 miesiąc z 36 miesięcy urlopu wychowawczego zawsze należy się drugiemu z rodziców. Jeden z rodziców może wykorzystać całe 36 miesięcy tylko w wyjątkowych sytuacjach: 

• drugi rodzic dziecka nie żyje,
• drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
• drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w pięciu częściach, jednakże każdorazowy wymiar jego części określa osoba uprawniona. W przypadku umów terminowych urlop wychowawczy może być udzielony tylko do upływu terminu, na jaki stosunek pracy został zawarty. 

Przykład: 

Pracownik ma zawartą umowę o pracę na czas określony do 1 maja. Urlop zostanie mu udzielony maksymalnie do dnia 1 maja, nawet jeśli złożył wniosek o urlop do 1 czerwca. 

 

• Jak otrzymać urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy udzielany jest na pisemny wniosek osoby uprawnionej. Wniosek składa się co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem okresu, w którym uprawniony zamierza korzystać z urlopu.

Oznacza to, że o urlop wychowawczy należy zawnioskować do pracodawcy na piśmie.

Pracodawca jest związany wnioskiem uprawnionego pracownika i jest obowiązany udzielić mu urlopu na wskazany we wniosku okres i we wskazanym w nim terminie, jeżeli został on złożony na co najmniej 21 dni przed nadejściem tego terminu. W przeciwnym wypadku urlopu udziela się nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia przez pracownika wniosku o jego udzielenie.

 

• Czy urlop wychowawczy jest bezpłatny?

Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. W porównaniu z urlopem macierzyńskim, ojcowskim czy rodzicielskim, korzystający z urlopu rodzic czy opiekun nie dostanie wynagrodzenia w postaci zasiłku. 

Osobom, które uprawnione są do zasiłku rodzinnego, przysługiwać będzie w czasie urlopu dodatek wychowawczy płacony przez gminę. Samotna matka może liczyć na dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka. Należy pamiętać o tym, że zasiłek rodzinny przysługuje tylko przy spełnieniu kryterium dochodowego. W 2021 roku zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674 zł.

 

• Co daje urlop wychowawczy?

Pracownik podlega ochronie zatrudnienia od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy do dnia zakończenia tego urlopu. W tym czasie pracodawca nie może mu wypowiedzieć ani rozwiązać z nim umowy o pracę.

 

• Czy można przerwać urlop wychowawczy?

Co w sytuacji, gdy po wykorzystaniu części urlopu wychowawczego rodzic lub opiekun postanowi wrócić do dotychczasowej pracy?

Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego w każdym czasie, jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę. Możliwe jest również zawiadomienie pracodawcy o chęci powrotu do pracy. Pracownik powinien wówczas przedłożyć pracodawcy wniosek o przerwanie urlopu wychowawczego najpóźniej 30 dni przed powrotem do pracy. 

Okres urlopu wychowawczego traktowany jest jak okres zatrudnienia.

 

• Koniec urlopu wychowawczego – i co dalej?

Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli nie jest to możliwe, pracodawca powinien znaleźć stanowisko równorzędne z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub inne stanowisko odpowiadające kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem. 

 

Pracodawca może w ramach zastępstwa zatrudnić na tym samym stanowisku inną osobę na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący okres nieobecności. Umowa z zastępcą powinna wygasnąć z dniem powrotu pracownika z urlopu wychowawczego. W tych okolicznościach pracodawca nie może zasłaniać się niemożliwością przywrócenia do pracy na dotychczasowym stanowisku.

 

W razie jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu z prawnikami Kancelarii Sawicki i Wspólnicy. Doświadczeni prawnicy odpowiedzą na wszelkie pytania dotyczące urlopu wychowawczego.

 

Przygotował:

Karolina Staroń
młodszy prawnik

Adrian Dzienkiewicz
aplikant adwokacki