Zmiany w przepisach regulujących prowadzenie postępowania w sprawach o zobowiązanie cudzoziemca do powrotu

Ostatnia nowelizacja ustawy o cudzoziemcach wprowadziła systemowe zmiany w sprawach w przedmiocie zobowiązania cudzoziemca do powrotu. Rolę organu odwoławczego w tych sprawach po nowelizacji przejął Komendant Główny Straży Granicznej. Stąd od 7 kwietnia 2023 r.  należy zwrócić uwagę, aby w sprawach o zobowiązanie cudzoziemca do powrotu kierować odwołania do Komendanta Głównego Straży Granicznej, a nie jak dotychczas – do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. 

 

Zmiana terminu na wniesienie odwołania

Oprócz zmiany organu właściwego w kwestiach odwołania od decyzji zobowiązującej cudzoziemca do powrotu istotną modyfikacją w postępowaniach z tego zakresu jest skrócenie terminu na złożenie środka odwoławczego. W przypadku, gdy cudzoziemiec nie zgadza się z decyzją, będzie posiadać jedynie 7 dni na wniesienie środka odwoławczego od decyzji. 

 

Inne kompetencje przejęte przez Komendanta Głównego Straży Granicznej

Powyższe zmiany dotyczą również postępowań w przedmiocie przedłużenia terminu dobrowolnego wyjazdu oraz cofnięcia zakazu ponownego wjazdu. Równocześnie Komendant Główny Straży Granicznej przejął kompetencje Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców jako organu wyższego stopnia w sprawach dotyczących: udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz zgody na pobyt tolerowany; cofnięcia zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz zgody na pobyt tolerowany; wydania lub wymiany karty pobytu cudzoziemcowi, któremu udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz wydania lub wymiany dokumentu „zgoda na pobyt tolerowany”; przekazania cudzoziemca do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej; państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – stron; umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej (na podstawie obowiązującej w dniu 13 stycznia 2009 r. umowy międzynarodowej o przekazywaniu i przyjmowaniu osób); wydalenia obywatela UE lub członka rodziny niebędącego obywatelem UE; uchylenia decyzji o wydaleniu obywatela UE lub członka rodziny niebędącego obywatelem UE.

 

Stosowanie dotychczasowych przepisów

Do postępowań w tym przedmiocie wszczętych i niezakończonych przed 7 kwietnia b.r. zastosowanie będą mieć w dalszych ciągu dotychczasowe przepisy. Zatem, wszelkie postępowania, w których kompetencje organu wyższego stopnia przejął Komendant Główny Straży Granicznej, będą rozpatrywane w dalszym ciągu przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, który będzie zobowiązany do ich zakończenia. 

 

Dobrowolny wyjazd

Dodatkowo, nowelizacja wprowadziła także istotne zmiany terminologiczne. Znowelizowana ustawa o cudzoziemcach nie posługuje się już sformułowaniem “dobrowolnego powrotu”, lecz w aktualnym brzmieniu zastosowanie ma sformułowanie “dobrowolny wyjazd”. Nie poprzestano jedynie na zmianach w nazewnictwie tej instytucji. Zmieniony został zakres czasowy dobrowolnego wyjazdu, który można wskazać w decyzji zobowiązującej cudzoziemca do powrotu. Minimalny termin na dobrowolny wyjazd cudzoziemca wskazany w decyzji zobowiązującej cudzoziemca do powrotu po zmianach wynosi 8 dni. Zatem, minimalny czas na wyjazd cudzoziemca został skrócony o 7 dni – wcześniej minimalny wynosił on 15 dni. 

 

Zakaz ponownego wjazdu 

Ustawodawca wydłużył natomiast maksymalny termin, na który może zostać orzeczony zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen. Dotychczas, maksymalny okres, na jaki można było orzec taki zakaz wynosił 5 lat. Po zmianach w ustawie, dłuższy zakaz może zostać orzeczony w sprawach, gdy zobowiązanie do powrotu zostało wydane przez wzgląd na obronność lub bezpieczeństwo państwa lub ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego lub interesu Rzeczypospolitej Polskiej, jak również gdy dotyczy cudzoziemca, co do którego istnieje obawa, że może prowadzić działalność terrorystyczną lub szpiegowską, albo podejrzewanego o popełnienie jednego z tych przestępstw. W powyższych sytuacjach po wprowadzonych zmianach zakaz ten może zostać orzeczony nawet na 10 lat. 

 

Odstąpienie od orzeczenia zakazu ponownego wjazdu 

Istotną zmianę stanowi wprowadzenie do ustawy o cudzoziemcach instytucji odstąpienia od orzeczenia o zakazie ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu. Możliwość odstąpienia od orzeczenia zakazu wjazdu istnieć będzie w przypadku, gdy dostępne organowi dowody lub okoliczności wskazują na wysokie prawdopodobieństwo, że cudzoziemiec w przypadku ponownego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie przestrzegał porządku prawnego, w tym przepisów prawa określających zasady i warunki wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ich przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego. 

Bieg terminu dobrowolnego wyjazdu w przypadkach otrzymania decyzji zobowiązującej do powrotu przed prawomocnym zakończeniem postępowania pobytowego

Z ustawy został wyeliminowany przepis, który dotyczył szczególnej sytuacji, gdy wobec cudzoziemca została wydana decyzja o zobowiązaniu do powrotu, w której określono termin dobrowolnego powrotu, przed wydaniem mu decyzji: o odmowie przedłużenia wizy Schengen lub wizy krajowej, odmowie udzielenia zezwolenia na pobyt, umorzeniu postępowania w tych sprawach, odmowie nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej. Dotychczas, w takich sytuacjach termin dobrowolnego powrotu był liczony od dnia, w którym w/w decyzje stały się ostateczne, a w przypadku, gdy decyzja została wydana przez organ wyższego stopnia – od dnia, w którym decyzja ostateczna została cudzoziemcowi doręczona. Zmiana ta dotyczy również postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji. Dodatkowo, przepisy przejściowe przewidują, iż rozpoczęcie biegu terminu dobrowolnego wyjazdu w takich sytuacjach rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy.

Skarga do sądu administracyjnego nie przedłuży terminu dobrowolnego wyjazdu

Dotychczas, co do zasady, gdy cudzoziemiec złożył skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego na decyzję o zobowiązaniu go do powrotu wraz z wnioskiem o wstrzymanie jej wykonania, termin dobrowolnego powrotu lub termin przymusowego wykonania tej decyzji z mocy prawa  przedłużał się aż do dnia wydania przez wojewódzki sąd administracyjny postanowienia w sprawie tego wniosku. Nowelizacja uchyliła  przepis statuujący taki mechanizm. Stąd, należy mieć na uwadze, iż po 7 kwietnia 2023 r.. skarga do WSA na decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wraz z wnioskiem o wstrzymanie jej wykonania nie przedłuży z mocy prawa terminu dobrowolnego powrotu lub terminu przymusowego wykonania tej decyzji. 

 

Przygotował: 

Krzysztof Tkaczuk
aplikant adwokacki