Rozszerzenie zakresu ochrony sygnalistów – co nowego w kolejnym projekcie ustawy?
Wprowadzenie nowych przepisów dotyczących ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa jest tematem, który od dłuższego czasu zajmuje czołowe miejsce w debatach publicznych. Najnowsza propozycja projektu ustawy przynosi istotne zmiany w tym zakresie.
O poprzednich wersjach projektu pisaliśmy w poniższych artykułach:
Kluczowe zmiany w projekcie ustawy
- Rozszerzenie zakresu ustawy
Jednym z najważniejszych aspektów najnowszej propozycji jest rozszerzenie zakresu ochrony. Według poprawek z 12 lipca, ustawowe przepisy mają obejmować nie tylko tradycyjnych pracowników, ale również funkcjonariuszy różnych służb, ich rodziny oraz żołnierzy. To podejście wskazuje na rosnące zrozumienie wagi ochrony tych, którzy ujawniają nieprawidłowości, niezależnie od ich zawodowego statusu.
- Role Państwowej Inspekcji Pracy
Wprowadzenie tej instytucji jako głównego organu przyjmującego zgłoszenia w przypadkach niejasności co do właściwego organu jest znaczące. Wzmocnienie roli Państwowej Inspekcji Pracy podkreśla dążenie do centralizacji procesu zgłaszania naruszeń i zapewnia, że sygnaliści będą mieli jasno określone miejsce, gdzie mogą zgłaszać swoje obawy.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937
Projekt ustawy ma na celu wdrożenie do polskiego systemu prawnego Dyrektywy w sprawie osób zgłaszających naruszenia prawa Unii z października 2019 r. Dyrektywa ta zakłada ustanowienie minimalnych standardów ochrony dla osób zgłaszających naruszenia prawa w państwach członkowskich UE. Należy podkreślić, że termin implementacji tej Dyrektywy upłynął już 17 grudnia 2021 r., co czyni aktualne prace nad projektem ustawy niezwykle pilnymi.
Rozszerzenie zakresu stosowania
Co szczególnie ciekawe, projekt ustawy rozszerza swoje ramy ochronne na liczne służby, m.in. na funkcjonariuszy policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej oraz ich rodzin, a także żołnierzy. Ten nieoczywisty ruch wywołał jednak duże kontrowersje.
Spór pomiędzy ministerstwami
Różnice zdań na temat zakresu objęcia ochroną funkcjonariuszy doprowadziły do sporu między Ministerstwem Rodziny i Polityki Społecznej a Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji. Dylemat ten miał tak duże znaczenie, że szefowa resortu rodziny i polityki społecznej, Marlena Maląg, w specjalnym piśmie do sekretarza Stałego Komitetu Rady Ministrów, Mariusza Skowrońskiego, zwróciła się o rozstrzygnięcie rozbieżności. Było to konieczne, by uniknąć zarzutów o nierównym traktowaniu i nierównej ochronie prawnej tych osób.
Zmiany dotyczące zgłoszeń i okresu vacatio legis
Najnowsza wersja projektu zawiera również precyzyjniejsze regulacje dotyczące zgłoszeń zewnętrznych. Państwowa Inspekcja Pracy pozostaje organem upoważnionym do przyjmowania zgłoszeń, w przypadku w którym zgłaszający nie może określić organu publicznego właściwego do przyjęcia zgłoszenia.
Taka niepewność może wynikać z różnych przyczyn. Często różne przepisy dotyczą odmiennych aspektów jednego problemu, co może powodować niejasności co do właściwości organu. Ponadto, w zależności od branży czy sektora, do którego odnosi się zgłoszenie, odpowiedni organ może być inny. Osoba zgłaszająca, nie będąca ekspertem w danej dziedzinie, może po prostu nie wiedzieć, gdzie skierować swoje zgłoszenie.
W stosunku do poprzednich wersji projektu zmieniony został także okres vacatio legis, czyli czas między ogłoszeniem ustawy a jej wejściem w życie. Co do zasady, ustawa ma wejść w życie po upływie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia. Wyjątek dotyczy m.in. przepisów odnoszących się do wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa, które zaczną obowiązywać po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Zastrzeżenia w odniesieniu do zmian
Ostateczny kształt ustawy ma na celu poprawę standardów ochrony sygnalistów w Polsce, choć jej postanowienia wciąż budzą pewne kontrowersje.
Istnieją obawy, że przedsiębiorstwa mogą nie mieć wystarczająco dużo czasu na przystosowanie się do zmian w prawie, zwłaszcza z uwzględnieniem koniecznych konsultacji z reprezentacjami pracowniczymi.
Wątpliwości dotyczą również poziomu skuteczności Państwowej Inspekcji Pracy jako głównego podmiotu odpowiedzialnego za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych. Istnieją obawy, że PIP może być niewydolna i nie poradzi sobie z nałożonymi na nią nowymi obowiązkami.
Kiedy ustawa w końcu wejdzie w życie?
Na oficjalnej stronie Rządowego Centrum Legislacji ukazała się informacja, że Magdalena Fabisiak, zastępca dyrektora Departamentu Prawnego w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS), wnioskowała o szybkie rozpatrzenie nowego projektu ustawy przez specjalistyczną komisję prawniczą. Wskazała przy tym, że Stały Komitet Rady Ministrów zaaprobował projekt i zalecił jego dalsze procedowanie na poziomie Rady Ministrów.
Artur Miśkiewicz, pełniący funkcję wicedyrektora w Departamencie Prawa Społecznego i Infrastruktury w Rządowym Centrum Legislacji, odpowiedział na wniosek, podkreślając, że wszystkie kwestie związane z projektem zostały już skonsultowane i zatwierdzone przez Stały Komitet Rady Ministrów. Co więcej, wskazał, że wszelkie uwagi redakcyjne dotyczące projektu ustawy zostały przekazane odpowiednim jednostkom w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej, co miało miejsce w ostatnich dniach lipca 2023 r. W związku z tym uznał, że dalsze rozpatrywanie tego projektu przez komisję prawniczą nie jest konieczne.
Z tych informacji można wywnioskować, że cały proces legislacyjny dotyczący tego projektu ustawy nabrał tempa. Najważniejszym teraz będzie decyzja Rady Ministrów dotycząca jego oficjalnego przyjęcia oraz przekazanie go do dalszych prac w Sejmie. Istnieje pewna niepewność co do terminu, w którym Sejm zajmie się projektem, biorąc pod uwagę, że najbliższe planowane posiedzenie tej izby parlamentu odbędzie się w połowie sierpnia, a Senat zbierze się dopiero pod koniec tego miesiąca.
Zastanawiające jest, czy obie izby parlamentarne zdążą dokonać wszystkich niezbędnych procedur związanych z nową ustawą w zaplanowanym terminie.
Podsumowanie
W związku z najnowszymi zmianami w projekcie ustawy o sygnalistach, która ma na celu ochronę osób zgłaszających różnego rodzaju nieprawidłowości w organizacjach, wielu przedsiębiorców może potrzebować fachowej pomocy prawnej. Dlatego nasza Kancelaria zachęca do kontaktu wszystkich, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej na temat implementacji nowej dyrektywy.
Nasz zespół doświadczonych prawników jest dostępny i gotowy, aby odpowiedzieć na wszelkie pytania dotyczące nowej regulacji. Możemy pomóc w zrozumieniu skomplikowanych zagadnień prawnych związanych z ochroną sygnalistów, a także w przygotowaniu i wdrożeniu odpowiedniego systemu zgłaszania wszelkich nieprawidłowości.
Zdajemy sobie sprawę, że zmiany w prawie mogą wywołać wiele pytań i niepewności, zwłaszcza w tak newralgicznym obszarze, jak ochrona prawna osób zgłaszających nieprawidłowości. Dlatego zachęcamy do skorzystania z naszej wiedzy i doświadczenia, aby proces dostosowania się do nowych przepisów przebiegł sprawnie i zgodnie z literą prawa.
Przygotowali:
Piotr Sawicki
adwokat
Damian Grodziński
aplikant adwokacki
