Pakt Migracyjny

Pakt Migracyjny to międzynarodowe porozumienie, którego celem jest stworzenie programu migracyjnego, poprzez zapewnienie ochrony i godnego traktowania migrantów. Głównym jego zadaniem jest promowanie współpracy międzynarodowej w dziedzinie migracji. Pakt Migracyjny zakłada powszechne przekonanie, że migracja jest zjawiskiem nieuniknionym i korzystnym zarówno dla państw pochodzenia cudzoziemców, jak i państw przyjmujących.

Rys historyczny 

Pierwsze negocjacje w sprawie Paktu Migracyjnego stanowiły rozmowy prowadzone przez Narody Zjednoczone w 2016 roku. Starano się wówczas stworzyć globalny dokument, który umożliwiłby lepszą koordynację oraz ochronę migrantów na całym świecie. W rezultacie tego procesu, w grudniu 2018 roku w marokańskim Marrakeszu został przyjęty Globalny Pakt na Rzecz Bezpiecznej, Uporządkowanej i Regularnej Migracji (dalej: Pakt Migracyjny). Jego stosowanie rozpoczęło się 2 stycznia 2019 roku.

Pakt Migracyjny składa się z 23 zasad, które określają różne aspekty migracji. Są to, między innymi, zasady dotyczące ochrony praw człowieka migrantów, ich godności i integralności, zwalczanie przemocy i dyskryminacji wobec migrantów oraz zapewnienie im dostępu do podstawowych usług, takich jak opieka zdrowotna, edukacja czy zatrudnienie. Pakt Migracyjny promuje również zrównoważony rozwój poprzez wspieranie partnerstwa międzynarodowego i współpracę w zakresie migracji.

Pakt Migracyjny nie jest dokumentem prawnie wiążącym, co oznacza, że kraje nie są prawnie zobowiązane do jego wdrożenia. Jest to raczej konsensus międzynarodowy, stanowiący ujednolicenie wspólnej polityki migracyjnej, dotyczący najlepszych praktyk i zasad, które powinny być stosowane w kontekście migracji. Każde państwo ma prawo do samodzielnego podejmowania decyzji w zakresie polityki migracyjnej i dostosowania paktu do swojego kontekstu i potrzeb.

Wiele krajów podpisało i ratyfikowało Pakt Migracyjny, ale niektóre kraje zdecydowały się na jego odrzucenie, twierdząc, że narusza on ich suwerenność i może prowadzić do niekontrolowanej migracji. Dyskusje na temat Paktu Migracyjnego wywołały kontrowersje w wielu krajach, a jego wdrożenie pozostaje przedmiotem debat i dalszych negocjacji.

Główne założenia Paktu Migracyjnego 

Pakt Migracyjny przede wszystkim zakłada: 

1. Zabezpieczenie praw człowieka migrantów i zwalczanie dyskryminacji migracyjnej.
2. Zwiększanie współpracy międzynarodowej w zarządzaniu migracją i zwalczanie nielegalnej migracji.
3. Ułatwienie legalnej migracji i wspieranie integracji migrantów w społeczeństwach przyjmujących.
4. Podnoszenie świadomości społecznej na temat korzyści migracji oraz eliminowanie negatywnych stereotypów i uprzedzeń wobec imigrantów.

Nowy Pakt Migracyjny

Nowy Pakt Migracyjny odnosi się do strategii Unii Europejskiej w zakresie zarządzania i migracji. Zaprezentowany został przez Komisję Europejską w 2020 roku i ma na celu stworzenie bardziej spójnego i zrównoważonego podejścia do kwestii migracji. Pakt ten składa się z kilku inicjatyw i propozycji mających na celu poprawę zarządzania migracją w Unii Europejskiej. 

Wśród kluczowych elementów Paktu znajdują się:

1. Solidarność i odpowiedzialność: Nowy Pakt Migracyjny przewiduje równomierną dystrybucję odpowiedzialności za przyjmowanie i zabezpieczanie migrantów w Europie. Proponuje się system sprawiedliwego podziału obciążeń i wyznaczanie konkretnych kwot dla poszczególnych krajów.
2. Utworzenie nowego systemu azylów: Pakt proponuje stworzenie zharmonizowanego europejskiego systemu azylowego. Ma to na celu zapewnienie skutecznej ochrony dla osób ubiegających się o azyl i umożliwienie szybkiego i sprawiedliwego rozpatrywania wniosków.
3. Skuteczne powroty: nowe regulacje miałyby ułatwić i przyspieszyć procedurę powrotów do kraju pochodzenia osób, które nie otrzymały ochrony międzynarodowej. Pakt zawiera też rozwiązania mające na celu zwiększenie skuteczności działań związanych z powrotami.
4. Wzmocnienie granic zewnętrznych: Pakt Migracyjny proponuje zwiększenie inwestycji w ochronę granic zewnętrznych Unii Europejskiej. Przewiduje się lepszą i bardziej spójną kontrolę granic, jak również poprawę współpracy z krajami trzecimi w celu zapobiegania nielegalnym migracjom.
5. Włączenie migrantów: nowe przepisy przewidują także wzmocnienie działań w zakresie integracji migrantów w społeczeństwach europejskich. Celem jest zapewnienie migrantom łatwiejszego dostępu do edukacji, zatrudnienia i mieszkań oraz zachęcanie do ich pełnego uczestnictwa w społecznościach lokalnych.

Nowy Pakt Migracyjny jest przedmiotem negocjacji między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Ostateczne decyzje w tej sprawie mogą być podjęte po konsultacjach i porozumieniu między wszystkimi stronami.

 

Porozumienie Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie reformy Paktu Migracyjnego 

W dniu 20 grudnia 2023 r. Parlament Europejski i Rada UE osiągnęły kompromis w sprawie Paktu Migracyjnego. Zachowano w nim regułę obowiązkowej solidarności, ale z dobrowolną relokacją. Pakt zakłada jednak znaczne zaostrzenie prawa azylowego.

Porozumienie dotyczy pięciu kluczowych wniosków ustawodawczych objętych Paktem. Są nimi:

1. Rozporządzenie w sprawie kontroli przesiewowej ustanawiające jednolite przepisy dotyczące identyfikacji obywateli państw trzecich po ich przybyciu, a tym samym zwiększające bezpieczeństwo w strefie Schengen;
2. Rozporządzenie Eurodac dotyczące utworzenia wspólnej bazy danych obejmującej dokładniejsze i bardziej kompletne dane, aby wykrywać przypadki niedozwolonego przemieszczania się;
3. Rozporządzenie w sprawie procedur azylowych zwiększające szybkość i skuteczność procedur azylowych, procedur powrotu i procedur na przejściach granicznych;
4. Rozporządzenie w sprawie zarządzania azylem i migracją ustanawiające nowy mechanizm solidarności między państwami członkowskimi w celu zrównoważenia obecnego systemu, w ramach którego kilka państw odpowiada za zdecydowaną większość wniosków o udzielenie azylu. Rozporządzenie to obejmuje również jasne przepisy dotyczące odpowiedzialności za wnioski o udzielenie azylu;
5. Rozporządzenie w sprawie reagowania na sytuacje kryzysowe i spowodowane działaniem siły wyższej:gwarantujące gotowości UE do radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi w przyszłości, w tym z instrumentalizacją migrantów.

Solidarność obowiązkowa, relokacja dobrowolna

Pakt zakłada, że solidarność będzie obowiązkowa, ale relokacja dobrowolna. Kraje członkowskie będą mogły odmówić przyjęcia migrantów, wykazując, że same obecnie zmagają się z presją migracyjną lub w niedalekiej przeszłości przyjęły wielu imigrantów. W takiej sytuacji mogą zdecydować, że wolą zapłacić do budżetu UE, aby pomóc innym państwom, które przyjęły migrantów – po 20 tys. euro za każdą osobę. W ramach solidarności państwa mogą też pomóc państwu granicznemu, np. poprzez wysłanie sprzętu, specjalistów itp., jeśli to państwo wyraziłoby zgodę.

Zaostrzony system kontroli będzie miał na celu odróżnienie osób potrzebujących ochrony międzynarodowej od tych, które jej nie potrzebują. Osoby, których wnioski o azyl mają małe szanse powodzenia, mogą zostać powstrzymane przed wjazdem do Unii Europejskiej i zatrzymane na granicy, podobnie jak osoby postrzegane jako stanowiące zagrożenie dla bezpieczeństwa.

Kraje pierwszego kontaktu otrzymają znacznie większe uprawnienia obligujące migrantów do powrotu do krajów pochodzenia. W tym celu Komisja Europejska zintensyfikowała współpracę z państwami trzecimi, podpisując kolejne porozumienia opierające się głównie na tej zasadzie, że Bruksela przekazuje pieniądze w zamian za utrzymanie migrantów w granicach danego państwa. Umowy w tym zakresie zostały podpisane już z Tunezją, negocjowane są z Egiptem i innymi krajami Afryki.

Teraz Pakt muszą formalnie przyjąć państwa członkowskie oraz europosłowie, co ma nastąpić w pierwszych miesiącach 2024 roku.

 

Przygotowały:

Magdalena Gębczyńska
asystent prawny 

Liudmyla Bartkiv
starszy doradca imigracyjny