Zatrudnianie cudzoziemców – studenci i absolwenci w świetle zmian prawnych 2025

Wiosna 2025 roku przyniosła istotne nowelizacje w przepisach dotyczących zatrudniania cudzoziemców w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem studentów i absolwentów. Nowe regulacje, obejmujące zarówno ustawę o cudzoziemcach, jak i nową ustawę o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP, mają na celu uporządkowanie dotychczasowego stanu prawnego oraz wprowadzenie nowych obowiązków i mechanizmów. Z perspektywy pracodawców zatrudniających studentów i absolwentów szkół wyższych, doktorskich czy policealnych, zmiany te są kluczowe.

Praca bez zezwolenia – większa przejrzystość

Jedną z fundamentalnych zasad dotyczących zatrudniania studentów cudzoziemców w Polsce jest zwolnienie z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę dla absolwentów polskich uczelni wyższych. Ta zasada została teraz precyzyjnie ujęta w nowej ustawie o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom, a jej doprecyzowanie ma szczególne znaczenie dla absolwentów studiów niestacjonarnych (zaocznych).

Po pierwsze, wyraźne zapisanie tego uprawnienia w nowym akcie prawnym zwiększa pewność prawną dla pracodawców i samych cudzoziemców. Ważne jest jednak, aby pamiętać, że możliwość podjęcia pracy bez zezwolenia nie zwalnia cudzoziemca z obowiązku posiadania odpowiedniej i legalnej podstawy pobytu w Polsce, która uprawnia do wykonywania pracy. Do tej pory zwolnienie z zezwolenia na pracę dotyczyło głównie absolwentów studiów stacjonarnych i dla nich w praktyce nic się nie zmienia. Nowelizacja usankcjonowała tę praktykę prawnie, rozszerzając formalnie zwolnienie na wszystkich absolwentów, co oznacza, że teraz absolwenci studiów zaocznych również mogą korzystać z tego ułatwienia.

Po drugie, ustawa jasno wskazuje, że również cudzoziemcy kształcący się w polskich szkołach doktorskich zaocznie mogą pracować bez zezwolenia. Wcześniej kwestia ta nie była jednoznacznie uregulowana i choć w praktyce zdarzały się rozszerzone interpretacje, to często prowadziło to do wątpliwości. Obecnie nie ma już żadnych niejasności, co znacząco ułatwia sytuację doktorantów oraz pracodawców.

Nowe warunki dla uzyskania wiz studenckich i obowiązki uczelni

Nowe przepisy wprowadzają konkretne, istotne zmiany wpływające na proces rekrutacji i status studentów-cudzoziemców:

• Cudzoziemcy z wizą studencką nie mogą już złożyć na jej podstawie wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy w celu pracy. Jednakże, absolwenci nadal mają możliwość ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (tzw. Niebieska Karta UE). Ta procedura pozwala im na zmianę podstawy pobytu bez konieczności opuszczania Polski.
• Zasady zatrudniania studentów cudzoziemców podczas trwania ich nauki nie uległy istotnym zmianom w odniesieniu do obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę:
  • Studenci studiów stacjonarnych, przebywający legalnie na podstawie pobytu niewykluczającego podjęcia pracy, w dalszym ciągu mogą pracować bez zezwolenia na pracę. Zasada ta pozostaje aktualna w 2025 roku i dotyczy każdej formy zatrudnienia.
  • Studenci studiów niestacjonarnych (zaocznych, wieczorowych) – nadal wymagane jest uzyskanie zezwolenia na pracę, chyba że spełniają inne przesłanki do zwolnienia z tego obowiązku (np. są studentami zaocznych studiów II stopnia po ukończeniu stacjonarnych studiów I stopnia).
• Weryfikacja znajomości języka: Wprowadzono obowiązek weryfikacji przez uczelnię znajomości języka, w którym odbywa się kształcenie, na poziomie nie niższym niż B2. Dotyczy to cudzoziemców ubiegających się o studia wyższe (pierwszego, drugiego stopnia oraz jednolite magisterskie) na podstawie zagranicznych dokumentów. Wcześniej taki wymóg nie był tak szeroko i jednoznacznie sformułowany.
• Wykaz cudzoziemców w systemie POL-on: Zupełną nowością jest obowiązek wprowadzania przez uczelnie danych o cudzoziemcach przyjętych na studia i do szkół doktorskich do nowego wykazu w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on. Dostęp do tych danych mają m.in. wojewodowie i Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców, co ma służyć kontroli legalności pobytu. To znacząco zwiększa przejrzystość i możliwości weryfikacji statusu studenta.
• Powiadomienie o wydaniu wizy: Organ wydający wizę krajową w celu studiów (z adnotacją „student”) ma teraz obowiązek pisemnego zawiadomienia rektora uczelni lub kierownika innej jednostki prowadzącej studia. Ten nowy element ma usprawnić komunikację między organami a uczelniami.
• Obowiązki uczelni w przypadku skreślenia: Uczelnia ma obowiązek niezwłocznego pisemnego zawiadomienia organu, który wydał wizę krajową w celu studiów, o skreśleniu cudzoziemca z listy studentów lub doktorantów. Ma to zapobiegać nielegalnemu pozostawaniu na terytorium Polski po utracie statusu studenta.
• Limity liczby cudzoziemców na studiach: Nowa ustawa wprowadza możliwość określenia limitów liczby cudzoziemców kształcących się w danej uczelni (nie więcej niż 50% ogólnej liczby studentów). Jeśli limit zostanie przekroczony, uczelnia nie będzie mogła przyjmować nowych cudzoziemców do czasu jego obniżenia. To zupełna nowość, mająca wpływ na politykę rekrutacyjną uczelni.

Zmiany w zatrudnianiu absolwentów szkół ponadpodstawowych

Nowością jest również rozszerzenie prawa do pracy bez zezwolenia na absolwentów szkół ponadpodstawowych, którzy uzyskali w Polsce dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych. Nowa ustawa odnosi się do wszystkich rodzajów szkół ponadpodstawowych wymienionych w art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo oświatowe, tj.: 

a) czteroletnie liceum ogólnokształcące,

b) pięcioletnie technikum,

c) trzyletnią branżową szkołę I stopnia,

d) trzyletnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy,

e) dwuletnią branżową szkołę II stopnia,

f) szkołę policealną dla osób posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku.

W praktyce jednak, w kontekście szkół policealnych, zmiana ta oznacza zawężenie katalogu osób zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Dotychczas zwolnienie to dotyczyło wszystkich absolwentów tych szkół po samym ich ukończeniu. Zgodnie z nowymi przepisami, aby skorzystać ze zwolnienia, absolwent szkoły policealnej musi dodatkowo posiadać dokumenty potwierdzające zdanie egzaminu zawodowego.

Wnioski: Więcej kontroli, ale i więcej przejrzystości

Zmiany wprowadzone wiosną 2025 roku stanowią raczej uszczelnienie systemu niż rewolucję. Są odpowiedzią na problemy zgłaszane zarówno przez pracodawców, jak i administrację. Z jednej strony, ułatwiają dostęp do rynku pracy osobom rzeczywiście zintegrowanym z polskim systemem edukacyjnym. Z drugiej, zwiększają kontrolę i mają na celu eliminację przypadków nadużyć.

 

Przygotowała: 

Wiktoria Woźnicka
prawniczka imigracyjna