Wolna Wigilia i niedziele handlowe w grudniu 2025 r. – zasady organizacji pracy

Grudzień 2025 r. przynosi istotne zmiany w organizacji czasu pracy, zwłaszcza w sektorze handlu. Po raz pierwszy 24 grudnia, jest dniem ustawowo wolnym od pracy, a jednocześnie ustawodawca dopuścił trzy kolejne niedziele poprzedzające Wigilię jako niedziele handlowe. To połączenie rodzi wiele praktycznych wątpliwości: kogo można zaplanować do pracy, w jakim zakresie, jak prawidłowo oddać dzień wolny oraz jakie sankcje grożą za naruszenia. Państwowa Inspekcja Pracy już teraz zapowiada wzmożone kontrole w tym okresie.

Wigilia jako dzień wolny od pracy – zakres i wyjątki

Na mocy ustawy z 6 grudnia 2024 r., obowiązującej od 1 lutego 2025 r., 24 grudnia został włączony do katalogu dni wolnych od pracy. W praktyce oznacza to, że co do zasady pracodawca nie może planować pracy w tym dniu.

Nie jest to jednak zakaz absolutny. PIP przypomina, że analogicznie jak w inne święta praca w Wigilię jest dopuszczalna wyłącznie w przypadkach wskazanych w art. 151¹⁰ Kodeksu pracy, a więc m.in. w ruchu ciągłym, przy pracy zmianowej, w transporcie, w ochronie osób i mienia, w gastronomii i hotelarstwie, w służbach ratowniczych czy w ochronie zdrowia.

Jeżeli praca w Wigilię odbywa się legalnie, pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi innego dnia wolnego w tym samym okresie rozliczeniowym. Dopiero gdy nie jest to możliwe, wchodzą w grę dodatki wynikające z przepisów o czasie pracy.

Wigilia a handel – zamknięte sklepy i ograniczone wyjątki

W sektorze handlu skutki wprowadzenia wolnej Wigilii są szczególnie odczuwalne. PIP jednoznacznie wskazuje, że 24 grudnia obowiązuje zakaz powierzania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem, co obejmuje zarówno sprzedaż, jak i prace magazynowe czy logistyczne bezpośrednio związane z handlem. 

Podobnie jak w inne dni objęte zakazem handlu, ustawodawca dopuścił jednak określone wyjątki. Sklepy mogą funkcjonować m.in. w ramach wyłączeń przewidzianych w ustawie (np. stacje paliw, apteki), a także wtedy, gdy sprzedaż prowadzi sam przedsiębiorca, ewentualnie przy nieodpłatnej pomocy najbliższych członków rodziny, pod warunkiem że nie są oni u niego na co dzień zatrudnieni.

Trzy niedziele handlowe przed Wigilią 

Aby zrównoważyć wprowadzenie wolnej Wigilii, ustawodawca utrzymał zasadę, zgodnie z którą trzy kolejne niedziele poprzedzające 24 grudnia są niedzielami handlowymi. W 2025 r. są to niedziele: 7, 14 oraz 21 grudnia.

To rozwiązanie bywa błędnie interpretowane jako możliwość pełnego “odmrożenia” pracy w handlu przez trzy kolejne tygodnie. Tymczasem PIP wyraźnie podkreśla, że jeden pracownik (lub inna osoba wykonująca pracę w handlu) może świadczyć pracę maksymalnie w dwie z tych trzech niedziel. Trzecia niedziela musi być dla tej osoby wolna, niezależnie od potrzeb pracodawcy.

To ograniczenie ma charakter bezwzględny i dotyczy zarówno pracowników etatowych, jak i osób zatrudnionych na innych podstawach. Błędne planowanie grafików w tym zakresie jest jedną z najczęstszych przyczyn interwencji PIP w okresie przedświątecznym .

Rozliczanie czasu pracy i odpowiedzialność za naruszenia

Praca w niedzielę handlową musi być rozliczona zgodnie z zasadami Kodeksu pracy. Pracodawca powinien w pierwszej kolejności udzielić pracownikowi innego dnia wolnego, zasadniczo w terminie 6 dni przed lub po danej niedzieli, a jeżeli nie jest to możliwe to do końca okresu rozliczeniowego. Dopiero brak możliwości oddania dnia wolnego skutkuje obowiązkiem wypłaty dodatku w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę.

Analogiczne zasady mają zastosowanie do pracy w Wigilię w dopuszczalnych przypadkach. PIP przypomina jednocześnie, że nielegalne powierzenie pracy w Wigilię lub naruszenie ograniczeń dotyczących niedziel handlowych może skutkować grzywną do 30 000 zł, a w reżimie ustawy o ograniczeniu handlu,  nawet surowszą odpowiedzialnością.

Z perspektywy pracodawców grudzień 2025 r. wymaga więc szczególnie starannego planowania grafików i rozliczeń. Dla pracowników oznacza natomiast realne wzmocnienie ochrony prawa do odpoczynku w okresie świątecznym, ale tylko pod warunkiem, że znają swoje uprawnienia i potrafią je egzekwować.

Przygotowała:

Paulina Wojtczuk
Operations & HR Manager