Wizja Rady UE dla przyszłości obywateli Ukrainy po zakończeniu ochrony czasowej

Zapewnienie stabilności i bezpieczeństwa dla osób korzystających z ochrony czasowej pozostaje priorytetem, jednocześnie Unia Europejska już teraz planuje kolejne kroki.

W nawiązaniu do naszego czerwcowego wpisu, w którym informowaliśmy o kluczowej decyzji przedłużenia ochrony czasowej dla obywateli Ukrainy w państwach członkowskich do 4 marca 2027 roku, przedstawiam dziś szersze spojrzenie Rady UE na przyszłość.

16 września 2025 r. Rada przyjęła oficjalne zalecenie w sprawie skoordynowanego i stopniowego wycofywania ochrony czasowej. To nie jest sygnał do nagłych zmian, lecz przemyślana strategia, która ma zapewnić płynne i dobrze zorganizowane przejście po marcu 2027 roku. Działania te sugerują jednak, że Rada UE aktualnie nie jest nastawiona na kolejne przedłużenie ochrony, co stanowi ważny sygnał dla obywateli Ukrainy myślących o swojej przyszłości, nawet jeśli długoterminowe planowanie jest dziś niezwykle trudne.

Opublikowany dokument z zaleceniami wyznacza państwom członkowskim, w tym Polsce, jasny kierunek działań, koncentrując się na dwóch głównych ścieżkach: integracji dla tych, którzy chcą zostać, i wsparciu dla tych, którzy planują powrót.

Nowe ścieżki legalizacji pobytu dla chcących zostać

Głównym celem strategii jest ułatwienie osobom, które przez lata zintegrowały się ze społeczeństwami krajów przyjmujących, przejścia na inne, bardziej stabilne formy legalnego pobytu. Taki kierunek był sygnalizowany już w czerwcu 2025 r. podczas podejmowania decyzji o przedłużeniu ochrony czasowej do marca 2027. Rada UE zachęca państwa członkowskie do aktywnego promowania i ułatwiania dostępu do krajowych zezwoleń na pobyt, wydawanych na podstawie zatrudnienia, prowadzenia działalności gospodarczej, nauki czy ze względów rodzinnych. Jest to kontynuacja rozwiązań, które Polska już wdraża, umożliwiając ubieganie się o zezwolenie na pobyt czasowy w konkretnym celu – niezależnie od mechanizmu ochrony czasowej i przepisów specustawy – a docelowo także poprzez planowane wdrożenie mechanizmu uzyskiwania kart CUKR.

Wsparcie dla planujących powrót do Ukrainy

Rada podkreśla, że rozumie, iż powrót do ojczyzny musi być decyzją świadomą i dobrze przygotowaną. Dlatego w zaleceniu położono duży nacisk na wspieranie dobrowolnych powrotów w sposób zorganizowany i humanitarny. Państwa członkowskie mają tworzyć specjalne programy dobrowolnych powrotów, które będą koordynowane z władzami Ukrainy, aby zapewnić powracającym realne wsparcie w reintegracji.

Ciekawym rozwiązaniem są tzw. wyjazdy rekonesansowe (badawcze). Osoby objęte ochroną będą miały możliwość odbycia krótkoterminowych, samodzielnie finansowanych wyjazdów do Ukrainy, by ocenić sytuację, sprawdzić stan swojego mienia czy spotkać się z bliskimi, nie tracąc przy tym prawa do ochrony w UE. To narzędzie ma pomóc w podejmowaniu świadomych decyzji o przyszłości. Co ważne, zgodnie z zaleceniami osoby korzystające z programu dobrowolnych powrotów zachowują prawo do legalnego pobytu i świadczeń związanych z ochroną czasową aż do dnia faktycznego powrotu do Ukrainy.

Szczególna troska o dzieci i osoby ze szczególnymi potrzebami

W opublikowanym dokumencie nie zapomniano o grupach wymagających szczególnego potraktowania. Rada zaleca, aby rodziny, których małoletnie dzieci uczęszczają do szkoły, mogły pozostać w kraju przyjmującym po wygaśnięciu ochrony czasowej, aby umożliwić dzieciom dokończenie trwającego roku szkolnego. Podobne rozwiązania przewidziano dla osób o szczególnych potrzebach, których Ukraina w danym momencie nie będzie w stanie wesprzeć.

Wspólne działania państw członkowskich

Skuteczne wdrożenie zaleceń zależy od dobrej komunikacji i współpracy. Ustalono następujące zasady:

• Obowiązek informacyjny: Państwa UE muszą zapewnić osobom wysiedlonym pełne i jasne informacje o wszystkich dostępnych opcjach: zmianie statusu, programach powrotowych i warunkach wyjazdów badawczych.
• Centra Jedności (Unity Hubs): Do przekazywania informacji mają być wykorzystywane istniejące i nowo tworzone “centra jedności”. Działalność tych centrów może być finansowana m.in. z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (FAMI).
• Wymiana danych i monitoring: Państwa członkowskie są zobowiązane do regularnej i szybkiej aktualizacji danych w unijnych systemach rejestracyjnych. Dotyczy to m.in. liczby osób pod ochroną, tych, którzy zmienili status, oraz liczby nieaktywnych rejestracji. Działania te mają być koordynowane na forum unijnym, np. w ramach Platformy Solidarności.

Przyjęte zalecenie to mapa drogowa na nadchodzące lata. Ochrona czasowa pozostaje nienaruszona do 4 marca 2027 roku, dając poczucie bezpieczeństwa. Jednocześnie rozpoczyna się okres przygotowań do wdrożenia nowych rozwiązań. Dla Polski oznacza to konieczność dalszego dostosowywania przepisów specustawy oraz tworzenia mechanizmów wspierających zarówno integrację, jak i dobrowolne powroty.

Przygotowała:

Liudmyla Bartkiv
Dyrektorka Operacyjna ds. Imigracji