Szkolenie BHP i badania lekarskie dla zleceniobiorcy – obowiązek czy dobra praktyka?

W wyroku z 19 marca 2025 r. (sygn. III SA/Kr 1273/24) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zajął stanowisko w istotnej sprawie dotyczącej obowiązków BHP wobec osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Sprawa dotyczyła restauratora, który zatrudniał pracowników wyłącznie na podstawie umów zlecenia. Inspekcja pracy zarzuciła mu, że nie skierował ich na wstępne badania profilaktyczne i nie zadbał o dokumentację dotyczącą stanu technicznego instalacji w lokalu. Sąd uchylił decyzję PIP w zakresie badań lekarskich, ale jednocześnie potwierdził obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych warunków pracy, niezależnie od formy zatrudnienia.

Czy zleceniobiorców obowiązują wstępne badania lekarskie?

Sąd jednoznacznie wskazał, że obowiązek kierowania na wstępne badania profilaktyczne dotyczy wyłącznie osób zatrudnianych na podstawie umowy o pracę. Przepis art. 229 § 1 Kodeksu pracy nie znajduje zastosowania do zleceniobiorców. Tym samym inspektor pracy, nakładając obowiązek zapewnienia badań osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, przekroczył swoje kompetencje.

W ocenie sądu nie można rozszerzać przepisów Kodeksu pracy na inne formy zatrudnienia w sposób dowolny, nawet jeżeli w danym zakładzie pracy wykonują one podobne czynności. Obowiązki związane z profilaktyką zdrowotną powinny wynikać wprost z ustawy, a nie z praktyki czy przyjętych domniemań.

Jednocześnie sąd zaznaczył, że jeśli dany zakład działa w sektorze objętym przepisami szczególnymi (np. gastronomia, produkcja żywności), obowiązek posiadania aktualnych badań sanitarno-epidemiologicznych może wynikać z przepisów sanitarnych – ale nie z przepisów o BHP. W analizowanej sprawie zleceniobiorcy posiadali książeczki sanepidowskie, co sąd uznał za wystarczające.

Kto odpowiada za stan techniczny lokalu, w którym świadczona jest praca?

Drugą istotną kwestią budzącą wątpliwości była sprawa przeglądów technicznych instalacji gazowej i elektrycznej w wynajmowanym lokalu gastronomicznym. Przedsiębiorca twierdził, że nie jest właścicielem lokalu, więc nie odpowiada za dokonywanie przeglądów technicznych budynku. PIP uznała jednak, że jeżeli w tym miejscu wykonywana jest praca, to spoczywa na nim obowiązek wykazania, że warunki lokalowe są bezpieczne.

WSA podzielił tę argumentację, przypominając, iż zgodnie z art. 207 § 2 Kodeksu pracy oraz art. 304 § 3, obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy dotyczy również osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Przedsiębiorca nie musi samodzielnie przeprowadzać przeglądów, ale powinien zadbać o to, by posiadać dokumenty potwierdzające bezpieczeństwo użytkowanych instalacji. W szczególności może pozyskać od właściciela lokalu protokoły z kontroli okresowych wymaganych przez Prawo budowlane.

Sąd wskazał, że niespełnienie obowiązku wykazania zgodności lokalu z wymaganiami BHP może być uznane za naruszenie przepisów – niezależnie od formy zatrudnienia osoby wykonującej pracę.

Jak interpretować wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z perspektywy firmy?

Orzeczenie WSA w Krakowie ma duże znaczenie praktyczne, szczególnie dla firm, które zatrudniają personel w oparciu o umowy cywilnoprawne, np. w branży gastronomicznej, usługowej czy handlowej. Sąd potwierdził, że nie można automatycznie przenosić obowiązków przewidzianych dla stosunku pracy na zleceniobiorców. W szczególności brak jest podstaw prawnych do nakładania obowiązku badań wstępnych.

Jednocześnie wyrok przypomina, że przedsiębiorca jako organizator miejsca pracy ponosi odpowiedzialność za to, by osoby wykonujące dla niego czynności mogły to robić w bezpiecznych warunkach. W praktyce oznacza to konieczność:

• monitorowania stanu technicznego lokalu i posiadania dokumentów potwierdzających przeprowadzenie przeglądów;

• respektowania przepisów szczególnych (np. sanitarnych), jeśli mają one zastosowanie;

• unikania rozszerzania obowiązków BHP w sposób nie znajdujący podstawy w przepisach.

Przygotowała:

Paulina Wojtczuk
Operations & HR Manager