Strategia polonijna na lata 2025-2030: priorytety, odpowiedzialność, legislacja

Szef Ministerstwa Spraw Zagranicznych konsekwentnie realizuje zapowiedź z expose polonijnego w Senacie z dnia 30 października 2024 r. (szerzej na ten temat: Refleksja MSZ nad założeniami polityki polonijnej). Zakończył się właśnie kolejny etap konsultacji społecznych dotyczących projektu rządowej strategii współpracy z Polonią i Polakami za granicą na lata 2025-2030. Inicjatywa ta ma na celu dostosowanie polityki polonijnej do dynamicznie zmieniającego się kontekstu geopolitycznego oraz aktualnych potrzeb społeczności polskiej za granicą. W obliczu 35-letniej transformacji ustrojowej oraz 20-letniego członkostwa Polski w Unii Europejskiej, kluczowe staje się wzmocnienie partnerstwa pomiędzy państwem a środowiskami polonijnymi.

Współpraca z Polonią jest integralnym elementem polskiej polityki zagranicznej. Wspólnota polska na świecie nie tylko powinna być aktywnym uczestnikiem polityki polonijnej, ale również istotnym elementem polskiej dyplomacji publicznej i ekonomicznej. Kluczowym celem strategii jest zbudowanie silnych, zintegrowanych społeczności polskich, które będą aktywnie uczestniczyć w życiu lokalnym, jednocześnie utrzymując więzi z Polską. Określa ona więc nowe priorytety w realizacji polityki polonijnej. 

Priorytet aktywności społecznej i obywatelskiej

W ramach strategii przewidziany jest szereg działań mających na celu wspieranie Polaków za granicą w aktywności społecznej i obywatelskiej. Polityka polonijna ma na celu dwukierunkową integrację, co oznacza zarówno włączenie w życie społeczne kraju zamieszkania, jak i podtrzymywanie relacji z Polską. Istotnym aspektem będzie również edukacja obywatelska, mająca na celu wzmacnianie postaw prospołecznych i patriotycznych. W kontekście demograficznych zmian struktury polskiej diaspory szczególne znaczenie nabiera nauczanie języka polskiego. Wzrost liczby osób w drugiej i kolejnych generacjach, które nie posługują się językiem polskim, wymaga zastosowania nowoczesnych narzędzi edukacyjnych oraz programów stypendialnych skierowanych do młodej Polonii. Kluczowe będzie również zwiększenie dostępności do materiałów dydaktycznych oraz kształcenie lektorów języka polskiego za granicą.

Priorytet polityki powrotowej i mobilności zawodowej

Strategia kładzie również nacisk na działania związane z polityką powrotową. Niezbędne jest wykrycie oczekiwań osób polskiego pochodzenia oraz stworzenie systemu ułatwień i zachęt do powrotu do kraju. Więzi z rodzimym krajem powinny zostać wzmocnione poprzez umożliwienie mobilności zawodowej staże oraz wsparcie dla osób powracających na rynek pracy w Polsce to działania, które z pewnością przyczynią się do dalszego wzmacniania 

W kontekście edukacji, kluczowe będzie stworzenie możliwości studiowania w Polsce dla młodzieży polskiego pochodzenia, a także promowanie kursów językowych, które umożliwią lepszą integrację tej grupy z polskim społeczeństwem.

Priorytet tożsamości narodowej i dziedzictwa kulturowego

W ramach strategii założone są również działania na rzecz podtrzymywania tożsamości narodowej oraz zachowania polskiego dziedzictwa kulturowego. Współpraca z organizacjami polonijnymi oraz instytucjami kultury będzie niezbędna do monitorowania rozmieszczenia polskiej diaspory na świecie oraz wspierania działań mających na celu ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego. W obliczu zróżnicowanej struktury polskiej diaspory strategia uwzględnia także interesy osób, które nie mówią w języku polskim, ale czują się związane z Polską. Liberalne podejście do definicji Polonii ma na celu integrację szerszej grupy osób, w tym potomków obywateli Rzeczypospolitej, którzy zachowują poczucie polskiej tożsamości.

Priorytet koordynacji działań i efektywności

W kontekście realizacji strategii, MSZ zyska rolę głównego koordynatora polityki wobec Polonii. Monitorowanie wdrażania strategii będzie odbywać się poprzez cykliczne przeglądy oraz doroczne raportowanie. W 2027 roku planowane jest dokonanie analizy realizacji strategii, co pozwoli na ocenę efektywności polityki polonijnej oraz jej dalszych celów.

Podmioty odpowiedzialne

Odpowiedzialność za realizację strategii polonijnej jest przede wszystkim nałożona na resort spraw zagranicznych. Niemniej jednak w poszczególnych sektorach jest ona odpowiednio ponoszona wspólnie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwem Edukacji Narodowej, Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwem Zdrowia, Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwem Sprawiedliwości. Ponadto do realizacji założeń strategicznych przyłączą się instytucje państwowe, instytucje nadzorowane oraz Senat. Monitorowanie wdrażania Strategii będzie odbywać się w drodze cyklicznych przeglądów podejmowanych działań (dwa razy do roku) oraz corocznego raportowania w IV kwartale lat 2025-2030. 

Zmiany legislacyjne

Strategia obejmuje również szereg zmian aktualnie obowiązującego ustawodawstwa. Przede wszystkim zaleca się przegląd Ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka pod kątem wyeliminowania nadużyć w procesie jej przyznawania, w szczególności fałszowania dokumentów potwierdzających polskie pochodzenie. Z uwagi na to, że w ostatnich latach Karta Polaka w dużej mierze służy legalnej migracji do Polski, należy zlikwidować wymóg działalności w organizacjach polonijnych czy też na rzecz języka i kultury polskiej. Analizy wymaga również zakres i sposób przyznawania wsparcia dla posiadaczy tego dokumentu. 

Kolejną ustawą wymagającą rewizji według Strategii jest Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji. W kontekście postępujących zmian kulturowo-społecznych oraz znaczącego spadku liczby składanych wniosków repatriacyjnych rewizja przepisów ustawowych powinna zostać przeprowadzona pod kątem zdefiniowania i określenia kręgu osób uprawnionych do repatriacji, oraz – tak jak w przypadku Karty Polaka – zapobiegania nadużyciom i oszustwom. 

Trzecią ustawą, która została wymieniona przez Strategię, jest Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim. Mając na uwadze jej nowelizację zapowiedzianą w ramach realizacji najnowszej strategii migracyjnej oraz fakt, że Polska stała się w ostatnich latach atrakcyjnym celem migracji dla obywateli państw trzecich, uznanie za obywatela polskiego powinno wiązać się z potwierdzeniem zintegrowania cudzoziemca ze społeczeństwem polskim, w tym wykazywaniem się odpowiednią znajomością języka polskiego.

Rządowa strategia współpracy z Polonią i Polakami za granicą na lata 2025-2030 stanowi istotny krok w kierunku wzmocnienia więzi pomiędzy Polską a jej obywatelami przebywającymi za granicą. Zmiany legislacyjne, nowe kierunki działań oraz skoncentrowanie się na edukacji, integracji i wsparciu dla polskiej diaspory mają na celu stworzenie silnej, zróżnicowanej i aktywnej wspólnoty, która nie tylko będzie podmiotem polityki polonijnej, ale także aktywnym uczestnikiem życia społecznego i kulturalnego swoich krajów aktualnego zamieszkania.

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek pytań lub wątpliwości związanych z tematyką prawa migracyjnego zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Zespół doświadczonych prawników udzieli odpowiedzi na wszelkie pytania, oferując profesjonalną pomoc prawną. Korzystając z usług Kancelarii, mogą Państwo liczyć na profesjonalizm, rzetelność i zaangażowanie na każdym etapie współpracy.

 

Przygotowała:

Anna Myszko
prawniczka imigracyjna