RPO: Elektronizacja procedury legalizacji pobytu może zagrażać zasadzie równego dostępu

W 2024 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) dość poważnie skupiło się na usprawnieniu procedury legalizacji pobytu w Polsce. Naprawić jej mankamenty ma m.in. projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (numer z wykazu prac legislacyjnych: UD163). Przewiduje on pełną elektronizację składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, stały czy też rezydenta długoterminowego UE. Aplikowanie będzie się odbywało za pośrednictwem Modułu Obsługi Spraw (MOS) oraz ma się przyczynić do uproszczenia i przyspieszenia procedury oraz wyeliminowania jej nieścisłości. Szerzej na ten temat: Cyfryzacja procedury aplikowania o zezwolenie na pobyt ponownie na etapie legislacyjnym. W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) Marcina Wiącka, choć nowelizacja ta faktycznie jest potrzebna oraz zmierza w dobrym kierunku, budzi jednak istotne wątpliwości w zakresie równego dostępu dla wszystkich zainteresowanych procedurą aplikowania o pobyt w Polsce.

Zdaniem RPO wprowadzenie wyłącznie elektronicznego sposobu składania wniosków może stanowić poważne utrudnienie dla cudzoziemców. Należy mieć na uwadze fakt, że spora grupa cudzoziemców nie ma dostępu do odpowiednich urządzeń cyfrowych czy też nie dysponuje wystarczającymi umiejętnościami cyfrowymi, aby móc prawidłowo wypełnić oraz przesłać formularz zgłoszeniowy. Zróżnicowanie cyfrowych zdolności cudzoziemców stawia pod znakiem zapytania skuteczność proponowanych rozwiązań, które mogą wręcz przeciwnie ograniczyć dostęp do procedur legalizujących pobyt w Polsce. 

Ponadto Rzecznik zwraca także uwagę na wymóg posiadania kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub podpisu zaufanego niezbędnego do prawidłowego podpisania oraz przesłania wniosku. Proces uzyskania tego typu podpisów również jest związany z posiadaniem odpowiednich umiejętności oraz dostępu do technologii cyfrowych. Może to dodatkowo komplikować całą procedurę oraz w przypadku wielu cudzoziemców okazać się całkowicie niemożliwe.

RPO podnosi również kwestię awarii technicznych systemu. Niedostępność MOS-u może prowadzić do poważnych konsekwencji w zakresie zachowania ciągłości legalności pobytu cudzoziemców, w tym do utraty prawa do pobytu. Aktualnie w takich przypadkach cudzoziemiec wybiera papierową ścieżkę aplikowania o pobyt, natomiast po nowelizacji nie będzie to możliwe. Ewentualne awarie systemu zapewne mogą również mieć wpływ na zachowanie terminów rozpatrywania spraw, co dla większości cudzoziemców ma ogromne znaczenie.

Warto także zaznaczyć, że w swojej opinii Marcin Wiącek wskazuje nie tylko na sytuację cudzoziemców, lecz także urzędów wojewódzkich. MSWiA uzasadnia projekt zmian koniecznością dostosowania aktualnych procedur związanych z legalizacją pobytu cudzoziemców do rosnącej liczby wniosków. RPO jednak zauważa, że niektóre urzędy wojewódzkie nie otrzymały w ostatnich latach dodatkowych środków ani wsparcia kadrowego na ten cel, co może skutkować dalszym wydłużeniem czasu rozpatrywania wniosków.

W obliczu przedstawionych obaw RPO apeluje do resortu spraw wewnętrznych i administracji o uwzględnienie powyższych uwag w dalszych pracach nad projektem ustawy w celu zapewnienia, aby wprowadzone zmiany były zgodne z zasadami ochrony praw człowieka oraz równego dostępu do procedur administracyjnych dla wszystkich kategorii cudzoziemców. W szczególności należy dążyć do stworzenia regulacji, które będą odpowiadały rzeczywistym potrzebom oraz umiejętnościom cudzoziemców przebywających w Polsce. 

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek pytań lub wątpliwości związanych z tematyką prawa migracyjnego zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Zespół doświadczonych prawników udzieli odpowiedzi na wszelkie pytania, oferując profesjonalną pomoc prawną. Korzystając z usług Kancelarii, mogą Państwo liczyć na profesjonalizm, rzetelność i zaangażowanie na każdym etapie współpracy.

Przygotowała:

Anna Myszko
prawniczka imigracyjna