Problematyka zaświadczeń o zdolności do zawarcia małżeństwa przez cudzoziemców w Polsce – Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje

Niektóre Urzędy Stanu Cywilnego (USC) w Polsce odmawiają uwzględnienia zaświadczeń wydawanych cudzoziemcom przez ich kraje ojczyste, jeśli dokumenty te nie zawierają danych przyszłego małżonka. Problem polega na tym, że polskie przepisy w żaden sposób nie wymagają wprost, by takie zaświadczenie zawierało informacje o drugiej osobie.

Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z prośbą o rozważenie wydania wytycznych dla kierowników USC. Wytyczne te miałyby zapobiegać sytuacjom, w których brak danych drugiego nupturienta w zaświadczeniu staje się automatycznym powodem odmowy przyjęcia oświadczeń o zawarciu związku małżeńskiego.

Skarga obywatela

Sprawa trafiła do Rzecznika za pośrednictwem skarżącego, który chciał zawrzeć małżeństwo z cudzoziemką na terytorium Polski. Kierownik USC odmówił przyjęcia oświadczeń, uzasadniając swoją decyzję brakiem danych drugiej strony w zaświadczeniu wydanym przez kraj pochodzenia cudzoziemki. Sąd, do którego wniesiono odwołanie, utrzymał tę decyzję w mocy, co zmusiło obywatela do dalszego dochodzenia swoich praw.

Mimo że para ostatecznie zawarła małżeństwo w innym USC, sprawa nadal budzi kontrowersje. W odpowiedzi na dokumentację nadesłaną przez skarżącego RPO dostrzegł potrzebę uregulowania tej kwestii na poziomie centralnym, aby uniknąć podobnych problemów w przyszłości.

Interpretacja przepisów

Zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego (P.a.s.c.), cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo w Polsce musi przedstawić dokument potwierdzający, że według prawa ojczystego ma taką możliwość. Jednak szczegółowe wymogi dotyczące treści takiego zaświadczenia zależą od prawa kraju pochodzenia cudzoziemca.

Polskie przepisy nie wymagają wprost, by dokument ten zawierał dane drugiego nupturienta. W literaturze prawniczej wskazuje się, że brak tych danych nie powinien automatycznie prowadzić do uznania zaświadczenia za nieważne. Tymczasem niektórzy kierownicy USC, powołując się na określone interpretacje doktryny, odmawiają przyjęcia takich dokumentów, jeśli brakuje w nich danych przyszłego małżonka.

Funkcja zaświadczenia

Zaświadczenie wydawane przez kraj ojczysty cudzoziemca pełni dwie funkcje. Po pierwsze, potwierdza stan cywilny osoby składającej dokument, a po drugie, wskazuje, że dana osoba może zawrzeć małżeństwo zgodnie z prawem swojego kraju. Niemniej jednak treść takiego dokumentu jest określana przez przepisy prawa obcego, a nie przez prawo polskie.

Problem automatycznych odmów

RPO zauważa, że wymóg, by zaświadczenia zawierały dane drugiego nupturienta, nie wynika bezpośrednio z przepisów P.a.s.c. Tymczasem kierownicy USC często odmawiają przyjęcia takich dokumentów, opierając się na jednej z interpretacji doktrynalnych, co prowadzi do niepotrzebnych komplikacji.

Przykładowo, jeśli cudzoziemiec według prawa swojego kraju ojczystego może zawrzeć małżeństwo mimo przeszkód, takich jak obecność wcześniejszego związku małżeńskiego, to i tak kierownik USC ma obowiązek odmówić przyjęcia oświadczeń o zawarciu związku, jeśli prawo polskie tego zabrania. Dlatego badanie takich kwestii powinno odbywać się na poziomie formalnej analizy dokumentów, a nie automatycznej odmowy przyjęcia zaświadczenia.

Apel do MSWiA

Rzecznik apeluje, by Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wydało wytyczne dla kierowników USC, nakazujące każdorazową ocenę dokumentów i oświadczeń nupturientów pod kątem formalnym, zanim podejmą oni decyzję o odmowie. Brak danych drugiego nupturienta w zaświadczeniu nie powinien być podstawą do odrzucenia dokumentu, jeśli został on prawidłowo wystawiony zgodnie z prawem ojczystym cudzoziemca.

Marcin Wiącek zwraca uwagę, że wymuszanie na obcych państwach dostosowywania ich dokumentów do polskich wymogów nie jest właściwe. Finalnie apeluje o stanowisko Ministra w tej sprawie, by zapewnić jednolite podejście do takich sytuacji w przyszłości.

Przygotowała:

Mariia Stempel
Prawnik imigracyjny