Polska kontra Pakt o Migracji i Azylu: Rząd analizuje możliwe kroki prawne

W lipcu 2024 r. Rząd RP zlecił sporządzenie dwóch niezależnych opinii prawnych dotyczących Paktu o migracji i azylu, który został wynegocjowany przez rząd Zjednoczonej Prawicy. Zgodnie z tymi opiniami, po przeanalizowaniu dziewięciu rozporządzeń i jednej dyrektywy, rząd doszedł do wniosku, że nie istnieją podstawy do zaskarżenia tych aktów do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Pakt o migracji: Podjęte kroki prawne
Opinie prawne zostały przygotowane przez ekspertów prawa Unii Europejskiej. Zawierały one ocenę, czy Pakt o migracji, który jest kluczowym elementem unijnej polityki migracyjnej, może być zaskarżony na poziomie sądów unijnych. Negocjacje, które prowadził poprzedni rząd, zakończyły się jednak niezadowoleniem Polski, ponieważ w Paktu nie uwzględniono specyfiki polskiej granicy z Białorusią, gdzie migracja jest wykorzystywana w celach instrumentalnych.

W odpowiedzi na tę sytuację rząd RP rozważał podjęcie działań prawnych, które miałyby na celu zaskarżenie części lub całości przyjętych aktów prawnych. Aby dokładnie ocenić tę możliwość, zdecydowano się na zamówienie dwóch niezależnych ekspertyz, które miały za zadanie wskazać potencjalne przesłanki prawne do złożenia skargi do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Jakie podstawy prawne do zaskarżenia?
W opiniach prawnych wskazano, że zaskarżenie aktu prawnego Unii Europejskiej przez państwo członkowskie może nastąpić jedynie w przypadku, gdy wystąpią poważne zarzuty w czterech podstawowych kategoriach:

1. Brak kompetencji organów Unii przy przyjmowaniu danego aktu,
2. Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych przy uchwalaniu aktu,
3. Naruszenie traktatów UE lub jakichkolwiek zasad prawnych związanych z ich stosowaniem,
4. Nadużycie władzy przez instytucje unijne.

Jednak obie opinie, które zostały przygotowane przez ekspertów, jednoznacznie stwierdzają, że aktów prawnych związanych z Paktami o migracji i azylu nie można zaskarżyć. Wskazują one, że wszystkie działania związane z ich przyjmowaniem były zgodne z procedurami ustawodawczymi UE, a same przepisy mieszczą się w ramach kompetencji Unii, zgodnie z Traktatem o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Pomimo pozytywnych opinii prawnych, które nie wskazują na możliwość skutecznego zaskarżenia Paktu, rząd Polski w dalszym ciągu dąży do podkreślenia wyjątkowości sytuacji migracyjnej w kraju. Efektem tych działań jest m.in. Komunikat Komisji Europejskiej z grudnia 2024 r., który wskazuje na potrzebę przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym związanym z migracją i wzmacnianie bezpieczeństwa granic zewnętrznych UE.

Warto dodać, że w marcu 2025 r. Komisja Europejska planuje opublikowanie nowego podejścia do polityki migracyjnej, które obejmie m.in. reformę zasad dobrowolnych powrotów migrantów i deportacji osób przebywających w UE bezprawnie, więcej o tym tutaj.

Rząd RP konsekwentnie utrzymuje, że żadne z postanowień Paktu o migracji i azylu nie będą wdrażane, jeśli ich realizacja miałaby zagrozić bezpieczeństwu wewnętrznemu, bezpieczeństwu obywateli lub naruszyć spójność społeczną. Polska podkreśla prawo do samodzielnego decydowania o tym, kto i na jakich warunkach może przebywać na jej terytorium.

Te kwestie są regularnie omawiane zarówno z rządami państw członkowskich, jak i z instytucjami unijnymi, co pokazuje determinację Polski w zachowaniu pełnej suwerenności w zakresie polityki migracyjnej.

Przygotowała:
Magdalena Cieślikowska
prawnik imigracyjny