Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników

Pracownik jest obowiązany zachować trzeźwość w pracy. Pojawienie się w miejscu pracy pracownika w stanie nietrzeźwości czy odurzenia może – oprócz niedopuszczenia go do pracy – narażać zarówno jego zdrowie i życie, jak i pozostałych pracowników, a także interes pracodawcy. W dniu 1 grudnia 2022 roku Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą zmiany w Kodeksie pracy w tym zakresie. W terminie 14 dni od uchwalenia zmian mają wejść w życie przepisy dotyczące prewencyjnej kontroli trzeźwości. Na ich gruncie pracodawca będzie miał możliwość przeprowadzenia kontroli trzeźwości pracowników wtedy, gdy będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników, innych osób lub ochrony mienia.

 

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników – obowiązujące przepisy

Obecnie pracodawca może przetwarzać informacje o obecności w organizmie pracownika alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu jedynie za zgodą tego pracownika.

Stan trzeźwości pracowników można sprawdzić tylko w sytuacji, gdy łącznie spełnione zostaną dwa warunki:

• badanie odbywa się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się do niej w stanie po użyciu alkoholu,
• badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, zaś zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

Brak jest analogicznej regulacji określającej procedurę badania pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu.

 

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników – podstawowe informacje

Na gruncie nowych regulacji, pracodawca będzie mógł wprowadzić kontrolę trzeźwości (odpowiednio również kontrolę na obecność środków działających podobnie do alkoholu), jeśli będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Pracodawca zobowiązany będzie do przeprowadzania kontroli w sposób, który nie narusza godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.

Kontrola trzeźwości polegać będzie na przeprowadzeniu badania, w wyniku którego stwierdzony zostanie brak obecności alkoholu w organizmie pracownika albo obecność alkoholu wskazująca na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości w rozumieniu odrębnych przepisów.

Należy zwrócić uwagę, że projektowane zmiany nie dotyczą tylko pracowników i potencjalnie będą miały zastosowanie także do osób zatrudnionych na innej podstawie niż stosunek pracy, a także w stosunku do osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Warunek jest jeden – praca tych osób musi być zorganizowana przez osobę lub podmiot, który zlecił lub powierzył im wykonywanie określonych zadań.

 

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników – metoda kontroli

Zgodnie z nowymi regulacjami, pracodawca będzie mógł przeprowadzać kontrolę trzeźwości pracowników przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego. Jednak na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy badanie stanu trzeźwości przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Pracodawca nie będzie mógł samodzielnie zlecić przeprowadzenia badania krwi pracownika lub moczu na obecność alkoholu. Przeprowadzając kontrolę trzeźwości, pracodawca będzie musiał posługiwać się urządzeniem posiadającym ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.

 

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników – określenie sposobu przeprowadzenia kontroli

Pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości (lub kontrolę na obecność środków działających podobnie do alkoholu) w układzie zbiorowym pracy, w regulamin pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

W aktach wewnątrzzakładowych pracodawca może wskazać również sposób przeprowadzania kontroli. Pracodawca może określić w szczególności, z jakiego rodzaju urządzenia będzie korzystał, a także czy będzie codziennie przeprowadzał kontrolę wszystkich pracowników, czy jedynie ich części, a także może oznaczyć również czas i częstotliwość przeprowadzania kontroli.

O wprowadzeniu kontroli trzeźwości lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu pracodawca będzie musiał poinformować pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. 

 

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników – przetwarzanie informacji o kontroli

Na gruncie nowych regulacji, pracodawca będzie przetwarzał informacje o dacie, godzinie i minucie badania przeprowadzonego w ramach kontroli trzeźwości lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu oraz wyniku tego badania, wskazującym na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości lub stan po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu. Informacje te będą przechowywane w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający roku od dnia ich zebrania.

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników – niedopuszczenie pracownika do pracy

Zgodnie z nowymi regulacjami, pracodawca będzie miał możliwość niedopuszczenia pracownika do pracy, w przypadku, gdy przeprowadzona przez niego kontrola trzeźwości pracownika wykaże obecność alkoholu w organizmie wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości bądź zaistnieje uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy.

Obowiązkiem pracodawcy będzie przekazanie pracownikowi do wiadomości informacji dotyczącej podstawy niedopuszczenia go do pracy.

Zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi niedopuszczonemu do pracy, będzie przysługiwać uprawnienie do żądania przeprowadzenia badania stanu trzeźwości przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego.

 

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników – przeprowadzenia badania stanu trzeźwości przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego

Przedmiotowy organ, podobnie jak pracodawca, będzie przeprowadzał badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego.

Nowelizacja przewiduje jednak sytuacje, w których organ ten zleci przeprowadzenie badania krwi, m.in. gdy stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego.

Zabiegu pobrania krwi dokonywać będzie osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe, wynikające z przepisów regulujących wykonywanie określonych zawodów medycznych.

Przebieg badania przeprowadzonego przez przedmiotowy organ dokumentowany będzie z uwzględnieniem danych określonych w przepisach.

 

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie kontroli trzeźwości pracowników – kontrola pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu

Na gruncie nowych regulacji, jeśli będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca będzie mógł wprowadzić kontrolę pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu.

Procedura kontroli trzeźwości będzie w tym przypadku wyglądać analogicznie, zaś pracodawca nie dopuści pracownika do pracy, jeżeli owa kontrola wykaże obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie do alkoholu albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu takiego środka lub zażywał taki środek w czasie pracy.

Jednakże, w przypadku badania stanu trzeźwości przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, oprócz badania krwi dopuszczalne będzie przeprowadzenie badania moczu.

Czynności związane z pobraniem moczu do badania odbywać się będą w obecności osoby posiadającej odpowiednie kwalifikacje zawodowe do przeprowadzania badania moczu, tej samej płci co pracownik, od którego pobiera się mocz.

 

Podsumowanie

W obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do samodzielnego przeprowadzania przez pracodawcę kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu. W odniesieniu do pewnych grup pracowników, brak możliwości weryfikacji trzeźwości pracownika może zagrażać zdrowiu i życiu zarówno samego pracownika w stanie nietrzeźwości czy odurzenia, jak i jego współpracowników, ale również osób trzecich, a w niektórych przypadkach także mieniu. Nowe regulacje umożliwią pracodawcom, gdy będzie to niezbędne dla ochrony określonych dóbr, wprowadzenie prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników lub kontroli obecności w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu.

 

Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Doświadczeni prawnicy udzielą wszelkich informacji i pomogą we wdrożeniu odpowiednich procedur kontroli trzeźwości.

 

Przygotował:

Piotr Sawicki
adwokat